طرح نظری كتابخانه بدون كتاب بررسی شد؛
كتابخانه بدون كتاب گامی نو برای تامین نیاز مخاطبان امروز
طی نشستی با حضور معاونان و تعدادی از مدیران كل نهاد كتابخانه های عمومی در كتابخانه مركزی پارك شهر، طرح نظری كتابخانه بدون كتاب ارائه و جنبه های مختلف اجرایی شدن آن مورد بررسی قرار گرفت.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، نشست ارائه طرح نظری «کتابخانه بدون کتاب» سه شنبه ۲۱ مرداد با حضور امین متولیان، معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی، محمدهادی ناصری طاهری، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان تهران، سیدباقر میرعبداللهی، مدیرکل تامین منابع، لیلی هاشمی، مدیرکل فناوری اطلاعات، اصغر گودرزی، مدیرکل توسعه کتابخانه ها و مشارکت ها، سکینه خاتون مهدیان پور، مشاور معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی، سیدمهدی حسینی، معاون اداره کل توسعه کتابخانه ها و مشارکت ها و سجاد محمدیان، رئیس اداره پژوهش نهاد در کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران انجام شد.
در ابتدای این جلسه امین متولیان طی سخنانی اظهار داشت: یکی از الگوهای تعریف شده در حوزه پژوهشی نهاد، حل مساله یا طراحیِ خدمت گراست که برمبنای ظرفیت دانشی و تجربی همکاران نهاد بناشده است. جناب آقای محمدیان که هم رئیس اداره پژوهش و هم دانشجوی قریب المنتهای دوره دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی هستند در قالب این الگو، مطالعه بر روی طرح «کتاب خانه بدون کتاب» را شروع کردند و امروز نتیجه آنرا با لحاظ متغیرها و خدمات متناسب با کتابخانه های عمومی کشور از یک سو و بازاریابی و تامین محتوای فرهنگی هنری از طرف دیگر ارائه می کنند. البته دیگر همکاران بزرگوار نیز در این راه طرف مشاوره و هم فکری ایشان قرار گرفتند که از آنها هم ممنونیم.
نسل جدیدی از کتابخانه ها
در ادامه سجاد محمدیان، رئیس اداره پژوهش نهاد به تشریح طرح «کتابخانه بدون کتاب» و اظهار داشت: ایده کتابخانه بدون کتاب اولین بار توسط دانشگاه پلی تکنیک فلوریدا در آمریکا عنوان شد. کتابخانه های بدون کتاب نسل جدیدی از کتابخانه ها هستند که در آن از کتاب کاغذی خبری نیست و بجای کتاب کاغذی به کاربران تجهیزات و امکانات دسترسی به منابع الکترونیکی داده می شود. همین طور فضای فیزیکی این کتابخانه ها میزبان برنامه های متنوع کتابخانه است.
وی اضافه کرد: در بیانیه ماموریت کتابخانه بدون کتاب آمده که ماموریت این گونه کتابخانه ها فراهم آوردن دسترسی فناورانه برای کاربران کتابخانه جهت ارتقاء آموزش و سواد ترویج خواندن و تجهیز آنها به ابزار لازم برای رشد بعنوان شهروندان عصر دیجیتال است و چشم انداز آن تبدیل شدن به برترین کتابخانه عمومی پایتخت به لحاظ کمیت و کیفیت خدمات است.
آشنایی با خاصیت های کتابخانه های بدون کتاب
محمدیان درباره تفاوت کتابخانه بدون کتاب با سایر کتابخانه ها اظهار داشت: بااینکه کتابخانه های بدون کتاب به لحاظ داشتن فضا و تجهیزات با کتابخانه های سنتی مشترک هستند، اما تجهیزات در کتابخانه های سنتی در اختیار کتابخانه بوده، درحالی که تجهیزات در کتابخانه های بدون کتاب در اختیار کاربر قرار دارد. همین طور منابع ارائه شده در کتابخانه های سنتی منابع کاغذی و دسترسی به این منابع محدود می باشد و خدمات ارائه شده در این کتابخانه ها نیز خدماتی ثابت هستند. اما منابع کتابخانه های بدون کتاب، الکترونیکی بوده و دسترسی به آنها ازراه دور نیز میسر است و خدمات ارائه شده در این کتابخانه ها نیز از تنوع ویژه ای برخوردارست.
رئیس اداره پژوهش نهاد افزود: همین طور با آنکه کتابخانه های بدون کتاب و کتابخانه های دیجیتال در منابع الکترونیک و دسترسی ازراه دور مشترک هستند، اما کتابخانه های بدون کتاب دارای فضای فیزیکی و همین طور تجهیزات ویژه برای دسترسی به منابع الکترونیکی هستند.
ضرورت های ایجاد کتابخانه های بدون کتاب
محمدیان درباره لزوم های ایجاد کتابخانه بدون کتاب نیز توضیح داد: لزوم کتابخانه های عمومی بدون کتاب برمبنای ۴ نیاز مهم شامل نیاز به ایجاد دسترسی بیشتر باتوجه به محدودیت منابع، سپس نیاز به درآمدزایی برای کتابخانه ها، نیاز به توسعه خدمات و نیاز به افزایش راندمان کتابخانه ها تبیین می شود؛ چونکه این کتابخانه ها بدون محدودیت زمان، مکان منابع و کتابدار هستند. همین طور این کتابخانه های پلتفرمی با راندمان بالا، دارای طرح کسب و کار هستند.
وی در ادامه ضمن پرداختن به موضوعاتی چون مولفه های کتابخانه های عمومی بدون کتاب، پرداختن به اجزا و ساختار آن شامل منابع الکترونیک، تجهیزات، فضا، کتابدار و خدمات و همین طور محاسبه هزینه ها و ارزشگذاری خدمات، به تشریح مراحل اجرایی پنج گانه آن شامل «انتخاب و آموزش کتابداران»، «طراحی فضا»، «فراهم آوری منابع الکترونیک»، «طراحی پلتفرم» و «تهیه و راه اندازی تجهیزات» پرداخت.
توجه به طرح های نوین در ارائه خدمات کتابخانه ای
در ادامه مهدی رمضانی با مثبت ارزیابی کردن چشم انداز طرح «کتابخانه بدون کتاب» اظهار داشت: جای خوشبختی دارد که در نهاد ابداعات خوبی در حوزه کارهای کتابخانه ای صورت گرفته و نهاد به سمت طراحی و اجرایی کردن طرح هایی رفته که کمتر مجموعه هایی جسارت حرکت در این راه و پذیرفتن ریسک اجرای آنرا داشته اند و امیدوارم این جلسه شروعی خوب برای کاری ماندگار و اثرگذار در حوزه کتابخانه های عمومی باشد.
معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نهاد اضافه کرد: درباره مفهوم سازی و شکل دهی به مفهوم «کتابخانه بدون کتاب» در اذهان مخاطبان کتابخانه های عمومی، نیاز به کار ویژه ای داریم. همین طور بحث تامین نیروی انسانی از مهم ترین مباحث و مراحل اجرایی کردن این طرح است و بنظر می رسد تخمین های مالی ارائه شده نیاز بررسی های بیشتر دارد. همین طور موضوعات نرم افزاری، مباحث حقوقی تامین منابع الکترونیک در این کتابخانه ها، مسائل مالی برای تجهیز این کتابخانه مبتنی بر تجهیزات الکترونیک از دیگر مسائل مهم در این حوزه می باشد.
لزوم تسریع در ارائه خدمات نوین برپایه بررسی های عمیق
سیدباقر میرعبداللهی، مدیرکل تامین منابع نهاد نیز طی سخنانی اظهار داشت: شرایط ویژه حاکم بر جهان امروز موجب تغییرات عمده ای در نوع مواجهه مخاطب با منابع تامین کننده نیازهای او شده که کتابخانه ها نیز از این امر مستثنی نیستند. با آنکه این تغییرات با نوعی تقلیل گرایی همراه بوده است، اما با این وجود هیچ عقل سلیمی تردید نمی کند که این تغییرات لازمه دنیای امروز است و نه فقط لازم است بلکه برای اجرای طرح های این چنینی حتی دیر هم شده است.
وی با اشاره به برخی طرح های در دست اجرا در اداره کل منابع نهاد دراین زمینه اظهار داشت: باید فصل تمایز فعالیت این نوع کتابخانه با کارهای جاری در نهاد مشخص شود و همین طور به مباحثی چون مسائل حقوقی، توان نرم افزاری، تامین نیروی انسانی و مهارت لازم برای اداره این کتابخانه و بررسی دوباره تخمین های مالی توجه ویژه داشت که می توان جلسات بیشتری را برای پرداختن به این موضوعات اختصاص داد.
همچنین اصغر گودرزی، مدیرکل توسعه کتابخانه ها و مشارکت ها به بیان مسائلی درباره الزامات اجرایی کردن این طرح به لحاظ فضای مورد نیاز، تعداد کاربران تحت پوشش، برآوردهای مالی، سرانه قیمت گذاری خدمات آن در مقایسه با کتابخانه های موجود و هزینه های سخت افزاری راه اندازی و همین طور خدمات پیش بینی شده برای ارائه در این کتابخانه ها پرداخت که حاضران به بیان نظراتی در این موضوعات پرداختند.
چگونگی بازاریابی محتوا در این طرح تعیین کننده است
متولیان معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد نیز با اشاره به ضرورت بررسی های مداوم و تغییرات احتمالی در جهت تکمیل این طرح اظهار داشت: تعیین کننده اصلی در این ایده، اولاً و بالذات، بازاریابی محتوا برمبنای خدمت چند مسیره است که البته نیاز به عامل توجیه شده مسلط بر این امر دارد.
سکینه خاتون مهدیان پور، مشاور معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نیز در این جلسه عنوان کرد: با توجه به این که این طرح هزینه های زیادی درپی خواهد داشت، باید دستگاه های دیگر را هم برای اجرایی کردن آن به مشارکت بطلبیم. همین طور باتوجه به جنبه های بازاریابی و مارکتینگ در اداره این کتابخانه، می توان از ظرفیت های بخشی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در ارتباط با اقتصاد فرهنگ فعالیت دارد، برای تامین نیازهای این حوزه استفاده نمائیم.
لیلی هاشمی، مدیرکل فناوری اطلاعات نهاد نیز در این جلسه اظهار داشت: باید به موقعیت مکانی کتابخانه مورد نظر برای تبدیل به کتابخانه بدون کتاب و خاصیت های ظاهری و فضای مورد نیاز برای آن توجه داشت تا بتوان مخاطبان بیشتری را ترغیب به مراجعه به این کتابخانه کرد. مسائل و اقتضائات بازاریابی در جنبه های مختلف این طرح می طلبد تا با حضور کارشناسان خبره این حوزه به یک برنامه اقتصادی مشخص رسید تا اهداف این طرح برآورده شود.
کتابخانه بدون کتاب و پاسخگویی به نیاز مخاطبان امروز
محمدهادی ناصری طاهری، نیز در ادامه این جلسه طی سخنانی عنوان کرد: هم ایده و هم طرح اجرایی کتابخانه بدون کتاب طرح بسیار جذابی است که جای آن در نهاد خالی بود؛ چونکه کتابخانه ها نیاز به یک نوآوری جدید و متناسب با فناوری های روز دارند که ارائه این طرح از این جهت کار ارزشمندی است. اما با توجه به این که این کتابخانه نخستین الگو از این دست کتابخانه ها خواهد بود و حجم سرمایه گذاری قابل توجهی را می طلبد، حتما به یک پیوست تبلیغاتی و اطلاع رسانی دقیق و قوی نیاز دارد تا این کتابخانه به خوبی شناسانده و نحوه استفاده و نیازمندی های آن نیز به خوبی تبیین شود.
مدیرکل کتابخانه های عمومی استان تهران تاکید کرد: راه اندازی این کتابخانه می تواند گام مهمی در جهت تامین نیازهای نوجوانان و جوانان امروزی که ارتباط بیشتری با دنیای اینترنت و تجهیزات الکترونیکی دارند باشد و در ادامه می تواند ذهنیت و نگاه موجود به کتابخانه ای عمومی را متحول کند.
لزوم آموزش های تخصصی برای کتابداران کتابخانه بدون کتاب
در ادامه سیدمهدی حسینی، معاون اداره کل توسعه کتابخانه ها و مشارکت نیز عنوان کرد: ما در کتابخانه های مرکزی نمونه هایی از این چنین طرح هایی را پیش بینی کرده بودیم، اما اینکه یک کتابخانه فقط بعنوان کتابخانه بدون کتاب راه اندازی شود، ایده بسیار خوبی است. ولی باید به مسائلی چون تامین نیروی انسانی متخصص برای این کار و هدف گرفتن مخاطبانی که توانایی استفاده از تجهیزات الکترونیکی را داشته باشند نیز دقت کنیم.
وی اضافه کرد: در واقع ما برای تربیت کتابدار متخصص در این کتابخانه باید خلاء های موجود در نظام آموزشی در حوزه کتابداری را برطرف نماییم، چونکه در دانشگاه ها مباحث حوزه کتابداری به این موضوعات نمی پردازد و باید آموزش هایی دراین زمینه برای نیروی انسانی ماهر در این کتابخانه ها درنظر گرفت.
فرزانه پارسا رئیس اداره آموزش نهاد هم درباره اولویت های آموزشی برای همکاران این کتابخانه و نیز تحولاتی که این سبک کتابخانه در روند آموزش اعضا به بار می آورد نیز نکاتی ارائه کرد.
در اختتام بنا شد تا کمیته پیشبرد این ایده با مسئولیت مدیرکل امور کتابخانه ها تشکیل شده و هم زمان با تکمیل طرح از کتابخانه های نامزد اجرای آن در شهر تهران بازدید نمایند.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب