گزارش تحلیلی مهر؛
لشکر نظریه پردازان نولیبرال و جنگ ادراکی در اقتصاد
جاویدانی: راز ترقی کشورهای ثروتمند و ناکامی کشورهای درحال توسعه با وجود به کار گرفتن نسخه های به ظاهر واحد نولیبرالی در اقتصاد چیست؟
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، یکی از جدی ترین سوال ها نسبت به نظریه های اقتصاد نولیبرالی و بازار آزاد این است که چرا این نسخه ها در کشورهای آمریکایی و اروپایی به ثروت آنها افزوده اما در دیگر کشورها جز ویرانی چیزی در پی نداشته است؟
نوام چامسکی: اقتصادشناسی باید مبتنی بر واقعیت باشد
همواره شنیده ایم غرب و در مرکز آن ایالات متحده آمریکا، سرزمین آزادی های نامحدود است، از آزادی بیان و دین گرفته تا آزادی بازار و تجارت، اما برخی اقتصاددان های مطرح همانند هاچون چنگ که اقتصاددان کره ای الاصل دانشگاه کمبریج انگلستان است در کتاب «نیکوکاران نابکار» خود بعنوان منتقد جدی نولیبرالیسم نشان میدهد آنگونه هم که تصور می شود خبری از آزادی نامحدود در غرب حداقل در بازار و تجارت نیست.
نوام چامسکی فیلسوف و زبان شناس آمریکایی «نیکوکاران نابکار» را پژوهشی هوشمندانه و اقتصادشناسی مبتنی بر واقعیت توصیف می کند، پژوهشی که توانسته با بهره بردن از مثال های گوناگون و موشکافی تاریخ اقتصاد، چرایی ترقی کشورهای ثروتمند و ناکامی کشورهای درحال توسعه را با وجود به کار گرفتن نسخه های به ظاهر واحد نولیبرالی رمزگشایی کند.
هاچون چنگ معتقد می باشد خصوصی سازی، گشودن بلامانع دروازه های کشور به روی تجارت بین المللی و سرمایه گذاران خارجی، تورم ضعیف و دولت کوچک جوهره سیاست های نولیبرالی در کشورهای درحال توسعه طی ربع قرن گذشته است و آنچه این سیاست ها را با وجود نتایج مایوس کننده همچنان در این کشورها پیش می راند تبانی کشورهای ثروتمند یا همان نیکوکاران نابکار به رهبری آمریکا با سه گانه ای به نام تثلیث نامقدس است.
تثلیث نامقدس متشکل از صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی است که شاید بعنوان سازمان های اقتصادی بین المللی شناخته شوند اما تا حد زیادی تحت کنترل و اعمال قدرت کشورهای ثروتمند قرار دارند و برای ترغیب کشورهای درحال توسعه و تنگدست به اتخاذ نسخه های نولیبرالی، از دو سراب دریافت وام و دسترسی به بازار کشورهای ثروتمند استفاده می نمایند.
لشکر نظریه پردازان نولیبرال و جنگ ادراکی در اقتصاد
این تشکیلات نولیبرال با لشکری از نظریه پردازان دست به جنگی ادراکی زده اند تا همه باور کنند که علت توسعه اقتصادی کشورهای ثروتمند و معجزه اقتصادی کشورهایی چون کره جنوبی در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۸۰ پیروی از نولیبرالیسم و تجارت آزاد خارجی است اما هاچون چنگ از حقیقت پیشرفت کره جنوبی پرده برمی دارد و عنوان می کند کره با وضع تعرفه های گمرکی سنگین بر واردات و گزینش سرمایه گذران خارجی، تخصیص یارانه و آموختن بازاریابی خارجی به تولیدات داخلی، صنایع جدید را در کنف حمایت خود گرفت تا به حدی رشد یافتند که توانستند در مقابل غول های صنعتی-تجاری بین المللی دوام آورند.
از آنجا که دولت کره مالک تمام بانکها و اغلب صنایع کلیدی و پیشرفته بود، نقصان سرمایه واحدهای تولیدی را جبران و جای خالی بخش خصوصی را پر می کرد و بر تکثیر غیرقانونی کالاهای خارجی مشمول حقوق انحصاری چشم می بست. همین طور ارز را به شدت کنترل و تنها برای واردات صنایع ضروری و نهاده های صنعتی مهم هزینه می کرد.
از نگاه چنگ فقط کره نیست که با اتخاذ سیاست های ارتدادی از بازار آزاد توانسته ثروتمند شود بلکه تمام کشورهای توسعه یافته امروز و در صدر آنها بریتانیا و آمریکا بعنوان مهد بازار و تجارت خارجی آزاد با سیاست هایی ثروتمند شدند که با اقتصاد نولیبرالی در تضاد است.
فردریش لیست: کشورهای ثروتمند اجازه ندادند دیگر کشورها از نردبام پیشرفت اقتصادی بالا بروند
پرسش این است که چرا کشورهای ثروتمند به کشورهای درحال توسعه، همان راهبردهایی را سفارش نمی کنند که به نفع شان تمام شد؟ چرا از حمایت های تعرفه ای و یارانه ای وسیع از تولیدات داخلی حرفی نمی زنند و در مورد تاریخچه سرمایه داری و تجارت خارجی آزاد افسانه های مهمل می بافند؟
چنگ همانند فردریش فهرست، اقتصاددان آلمانی معقتد است کشورهای ثروتمند از نردبام پیشرفت اقتصادی بالا رفتند و زمانی که به بالاترین موقعیت اقتصادی جهان رسیدند، لگد زدند و نردبام را دور افکندند تا دیگران را از وسیله صعود محروم کنند و تاریخ را چنان بازنویسی کرده اند که بجای انعکاس واقعیات، با الگوهای نولیبرال امروزی شان سازگار باشد.
تجارت خارجی آزاد یا استعمار و قدرت نظامی
بازخوانی تاریخ تجارت خارجی آزاد نشان میدهد تحقق مرحله اول جهانی سازی قبل از آنکه متأثر از نیروهای بازار آزاد باشد نتیجه استعمار، معاهده های نابرابر و قدرت نظامی است به نحوی که در سال ۱۸۴۱ بریتانیا رهبر خود خوانده جهان لیبرال، چین را به این علت که سر راه تجارت آزاد اما غیرقانونی مواد مخدرش قرار می گرفت با حمله نظامی در جنگ تریاک شکست داد و مجبور به برداشتن تعرفه های گمرکی بر واردات کالاهای خارجی همچون تریاک کرد. درست در همین زمان کشورهای ثروتمند با وضع تعرفه های سنگین بر واردات، یارانه های تولیدی و منع صادرات مواد خام اصلی، آزادسازی واردات درون داده های صنعتی و باز پرداخت عوارض گمرکی آنها، تخصیص جوایز و صدور پروانه ساخت برای اختراعات خارجی، تنظیم استانداردهای محصولات و ایجاد زیربناهای لازم برای امور مالی و ترابری توانستند بر قله اقتصاد بنشینند.
از نگاه چنگ راه ندادن شرکت های خارجی به کشورهای درحال توسعه در دراز مدت می تواند به نفع این کشورها باشد و سرمایه گذاری در شرکتی زیان ده که مقرر است موتور محرکه اقتصاد باشد ممکنست پیشنهادی عالی باشد. کشورهای زیادی چون بریتانیا، آمریکا، آلمان، سوئد، فرانسه، اتریش، ژاپن، تایوان و کره در پشت دیوار حمایتگرایی از صنایع پیشرفته و نوزاد داخلی سریعاً رشد کردند مانند حمایت یکصد ساله بریتانیا از صنعت پشم و پارچه یا حمایت ۷۰ ساله ژاپن از ماشین سازی تویوتا یا حمایت ایالات متحده از صنایع اصلی و نوزاد نظیر کامپیوتر، نیمه رساناها، علوم زیستی، هوا- فضا و اینترنت در دهه های متمادی. البته این حقیقت شاگردان آدام اسمیت را آزار می دهد پس سیاست حمایتگرایی را با فاشیسم برابر قرار می دهند.
تثلیث نامقدس و خورد کردن کشورهای درحال توسعه زیر چرخ های رقابت نابرابر
اقتصاددانان بازار آزاد بوسیله تثلیث نامقدس به کشورهای درحال توسعه فشار می آورند که بی درنگ تولیدکنندگان شان را در معرض رقابت زیاد با رقبای خارجی قرار دهند تا برای حفظ بقای خود انگیزه بیابند و بر کارایی شان بیفزایند اما همانطور که رقابت یک سنگین وزن و سبک وزن در بوکس ناعادلانه است رقابت اقتصادی آمریکا و چین با غنا و هندوراس هم ناعادلانه است و تولیدکنندگان کشورهای درحال توسعه به زمان نیاز دارند تا با فراگیری و خبره شدن در فناوری های پیشرفته و ایجاد سازمان های کارا توانایی شان را بهبود بخشند و اگر نابهنگام در معرض رقابت بین المللی قرار گیرند حذف خواهند شد.
تجارت خارجی آزاد و کاهش آزادی کشورهای درحال توسعه
چنگ تاکید می کند که تجارت خارجی آزاد کارایی ندارد چونکه اگر قرار بود کشوری درحال توسعه با آن موفق شود باید مکزیکی می بود که از دهه ۱۹۸۰ به کیش نولیبرالی گروید اما کشاورزی و طیف وسیعی از صنایع خودرا که طی دوره صنعتی سازی بر طبق جایگزینی واردات با زحمت به وجود آورده بود از دست داد و بعد از آن گرفتار افت شدید اقتصادی، از میان رفتن مشاغل و کاهش دستمزدها شد.
همچنین در خیلی از کشورهای درحال توسعه آزادسازی سریع تجارت خارجی درآمدهای دولت از حقوق و عوارض گمرکی واردات را کاهش داده و چون امکان گرفتن مالیات بالاتر از شهروندان وجود ندارد دولت ها تحت فشارهای صندوق بین المللی پول مجبور به تعدیل بودجه های جاری خود و کاهش خدمات در زمینه های بهداشت و درمان، آموزش و زیرساخت های فیزیکی می شوند. پس سیاست تجارت خارجی آزاد از نظر چنگ، کاهنده آزادی کشورهای درحال توسعه است.
سیاست های پولی نولیبرال و ابرشرکت های چند ملیتی خطرناک تر از قدرت نظامی دشمن
چنگ در ادامه روی بحران های عمیق ارزی و بانکی دست می گذارد که نتیجه سرازیر شدن سیاست های نولیبرالی به کشوهای درحال توسعه است و اقتصاد روسیه، آرژانتین، برزیل و ببرهای جنوب شرق آسیا را مقتول این بحران ها معرفی می کند تنها به این علت که سرمایه گذارهای خارجی را با تجویز صندوق بین المللی پول، بی قاعده به خود راه دادند و نمی دانستند سرمایه گذارهای خارجی مادر ترزا نیستند که دغدغه رشد اقتصادی کشورهای تنگدست را داشته باشند بلکه گریزپا و گله وار بمحض یافتن بازاری سودمندتر، بدون توجه به وضعیت کشورهای درحال توسعه آنها را ترک می کنند.
همچون مجله بانکداران ایالات متحده، چنگ حضور بی قاعده سرمایه گذاران و ابرشرکت های فراملیتی را خطرناک تر از قدرت نظامی دشمن توصیف می کند چونکه ملیت سرمایه گذار یا شرکت بسیار اهمیت دارد و این مالک سرمایه یا بنگاه است که تعیین می کند شرکت های فرعی اجازه ورود به کارهای سطح بالاتر را دارند یا خیر. پس ورود سرمایه گذاران خارجی باید ضابطه مند باشد.
خصوصی سازی، انحصارگرایی و کاهش تورم آدرس های غلط نولیبرالیسم
در کنار همه سیاست های نولیبرالیسم، می توان خصوصی سازی را حیثیتی ترین سیاست نولیبرالیسم دانست. از دید استاد اقتصاد دانشگاه کمبریج، نیکوکاران نابکار کشورهای درحال توسعه را مجبور به خصوصی سازی های گسترده می کنند درحالیکه نخستین مقابله با خصوصی سازی ها توسط دولت های قسم خورده بازار آزاد انجام شده است و تعدادی از بهترین و خوشنام ترین شرکت های دنیا در مالکیت دولت هستند و به دست آن اداره می گردند مانند رنو وآلکاتل فرانسه، خطوط هواپیمایی سنگاپور، شرکت های معادن و حمل و نقل فنلاند، شرکت فولاد و آهن پوسکو کره و …. چنگ علت نشناختن این همه بنگاه و شرکت دولتی موفق را تخریب مالکیت دولتی در اذهان مردم توسط نولیبرالیسم می داند.
حقیقت آنست که بخش دولتی در پروژه هایی با فاصله زیاد بهتر از بخش خصوصی عمل می کند مانند پروژه های طولانی مدت اما کارآمد که بخش خصوصی از آنها به سبب طولانی شدن سودآوری اجتناب دارد یا عرصه هایی چون برق، آب، گاز، تلفن ثابت و راه آهن که انحصار طبیعی وجود دارد و حضور یک عرضه کننده خدمات کارآمدتر از چند عرضه کننده است و حداقل هزینه ها را برای خدمات رسانی به شهروندان داشته اند.
علاوه بر آن هر قسمتی از دولت مناسب واگذاری به بخش خصوصی نیست و دولت ها از واگذاری بخش ها با انحصار طبیعی یا عرضه کننده خدمات ضروری باید اجتناب کنند. همین طور واگذاری ها باید با قیمت مناسب، در زمان مناسب و به افراد مناسب صورت گیرد به نحوی که ثروت ملی در خاک کشور حفظ شود و راندمان واحد واگذار شده افزایش یابد.
علاوه بر این ها کشورهای ثروتمند شرایط سختی را بر حفظ مالکیت پروانه وضع می کنند و معتقدند که منتقدان نظام پروانه و حق مالکیت برای تکنولوژیهای جدید و پیشرفته، عرضه اندیشه های نو را به خطر می اندازند و راندمان نظام سرمایه داری را سست می کنند. با این وجود چنگ تحلیل می کند که توسعه اقتصادی نیازمند اقتباس ایده از خارجی های خلاق است و نظام بین المللیِ مالکیت معنوی باید در عین حفظ حقوق مخترعان از حق مالکیت های طولانی که شکل استثمار کشورهای درحال توسعه را پیدا می کند جلوگیری و پروسه جریان دانش به کشورهای درحال توسعه را تسهیل کند تا به بازدهی بالاتری دست یابند و از هزینه های اجتماعی خود بکاهند.
از دریچه نگاه او گرفتن پروانه مالکیت فقط برای تعدادی از صنایع مهم و سرنوشت ساز لازم است صنایعی چون داروهای شیمیایی، نرم افزار و صنعت سرگرمی که به آسانی کپی برداری می شوند اما در صنایعی که کپی برداری کار آسانی نیست خود نوآوری به مخترع انحصار می دهد.
سختگیری های کشورهای ثروتمند لیبرال اما انحصارگرا در حالی است که خود از گذشته تا امروز بارها حق انحصارها را زیر پا گذاشته اند چونکه اهمیت فناوری نو در بنا نهادن اقتصاد توانمند را درک می کنند تا جایی که جاسوسی فناوری را از سده های گذشته در کارنامه اقتصادی خود دارند.
تورم ضعیف و زیر ۳ درصد از دیگر سیاست های تجویزی صندوق بین المللی پول به کشورهای درحال توسعه است اما چنگ آنرا همیشه مناسب نمی داند چونکه کشورهایی مثل کره و برزیل با نرخ تورم خیلی بیشتر از این (۴۰ و ۲۰ درصد) هم رشد اقتصادی و درآمد سرانه بیشتری را تجربه کرده اند.
تورم پایین شاید به مفهوم حفظ ارزش درآمدهایی باشد که قبلاً کسب شده است اما سیاست های رسیدن به تورم پایین شاید آنچه را افراد بتوانند در آینده کسب کنند می کاهد و موجب کاهش سطح کارهای اقتصادی، مشاغل و دستمزدها جز برای مشاغل ثابت و مستمری بگیران می شود.
رفتار و فرهنگ ملت ها تا حد زیادی متأثر از وضعیت اقتصادی آنها است
برخلاف کشورهای ثروتمند که کشورهای تنگدست را مردمی تنبل، کودن، بی خیال نسبت به آینده و ولخرج می دانند اما استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه کمبریج تهیدستی کشورها را ناشی از تنبل بودن مردم شان نمی داند بلکه تنبل بودن آنها را ناشی از تهیدستی شان می داند.
به عقیده او کشورهای ثروتمند برای آنکه بر ناکامی سیاست های نولیبرالی در کشورهای درحال توسعه سرپوش بگذارند وضعیت بد اقتصادی این کشورها را به فرهنگ آنها نسبت می دهند، درحالیکه کشورهای ثروتمند بعد از انقلاب صنعتی و توسعه اقتصادی گرفتار تغییر در فرهنگ کار و سبک زندگی شدند، پس رفتارها تا حد زیادی متأثر از وضعیت اقتصادی هستند و ملت ها با پیشرفت اقتصادی منضبط و سخت کوش می شوند.
چنگ در پاسخ به این پرسش که کشورهای تنگدست برای بسط توانمندی کجا باید سرمایه گذاری کنند بی درنگ صنعت تولیدی را پیشنهاد می دهد چونکه خیلی از منابع طبیعی محدود و تجدید ناپذیرند همین طور بارها اتفاق افتاده که یک اختراع شیمیایی یا صنعتی بر ماده طبیعی تفوق یافته و آنرا از بازار رقابت کنار زده است. از سویی عامل برتری کشورهای ثروتمند مانند سوئیس، آمریکا، انگلیس، آلمان، هلند و … همیشه صنایع پیشرفته و سرانه بالای تولید صنعتی بوده است.
راز رشد اقتصادی در عبور از نسخه های نولیبرالی و بازار آزاد است
در واقع می توان نیکوکاران نابکار را دستورالعملی سنجیده برای سرپیچی و عبور از نسخه های بازار آزاد دانست برای اینکه با انبوهی از مثال ها که بر ناکامی سیاست های نولیبرالی و موفقیت سیاست های متضاد با آن دلالت دارد، جسارت عدول از نسخه های صندوق بین المللی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی را به کشورهای تنگدست می دهد و ثابت می کند تز TINA (هیچ گزینه دیگری جز نسخه های نولیبرالی برای توسعه اقتصادی وجود ندارد) تزی نادرست و تلاش مذبوحانه کشورهای ثروتمند است تا تاریخ تحریف شده با نظریه پردازی شان جور درآید وگرنه برای جهانی سازی نولیبرال جایگزین های بسیاری وجود دارد.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب