حسن بشیر در گزارش جاویدانی ؛
چه چیزی رسانه های بین المللی ایرانی را از ایجاد ضدجریان بازداشت؟
جاویدانی: جاویدانی: یک استاد فرهنگ و ارتباطات معتقد می باشد درافتادن به دام رویکرد تقابلی (Counter Flow)، رسانه های ایرانی را از سردمداری ضدجریان (Contra Flow) و ایجاد گفتمان نو در عرصه ارتباطات جهانی بازداشته است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب_ فاطمه ترکاشوند: رسانه های بین المللی ایران برمبنای مأموریتی برای ایجاد جریان موازی با رسانه های قدرتمند جریان اصلی در جهان ایجاد شدند. اما بنظر می رسد موانع بسیاری سر راه رسانه های ضدجریان در جهان وجود دارد. رسانه هایی که نمی خواهند بازگوکننده روایت رسانه های جریان اصلی باشند اما هنوز برای مقابله با آنها به اندازه کافی قدرتمند نیستند.
از سوی دیگر اما جهان امروز بیش از هر زمان دیگری تشنه شنیدن حرف های جدید است. سیطره روایت رسانه های جریان اصلی که در آن خبری از مسائل و مواضع کشورهای درحال توسعه نیست و مواضع ملت های مختلف تحت سلطه و ظلم، مسکوت گذاشته می شود، افکار عمومی بخش بزرگ تر جهان را تشنه شنیدن روایت رسانه های ضدجریان کرده است؛ روایتی که هنوز به آن دسترسی ندارند و نمی دانند از کدام کانال و در کدام شبکه باید به دنبالش بگردند.
البته این مسئله، جدید نیست و دست کم بعد از انتشار گزارش کمیسیون مک براید با عنوان «یک جهان، چندین صدا» در سال ۱۹۸۰ همه می دانند که تولید و توزیع اطلاعات در سطح جهان کاملاً ناعادلانه است و این رویه باید تغییر کند. اما هنوز کسی نمی داند چه کسی و چطور باید زنگوله را گردن گربه بیندازد!
برای جست وجو درباره ی چندوچون این مسئله و راه های تقویت ضدجریان در رسانه های ضدجریان خصوصاً رسانه های ایرانی، به سراغ حسن بشیر، مدرس و نویسنده حوزه رسانه و ارتباطات و عضو هیئت علمی گروه فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) رفتیم.
مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید.
* رسانه های ایرانی یا نزدیک به محور ایران تا چه اندازه در ایجاد ضدجریان در تولید و توزیع خبر در جهان موفق بوده اند؟
در شروع باید میان دو رویکرد مهم خبری در سطح بین المللی و جهانی یعنی «رویکرد تقابلی» که معادل (Counter Flow) و «ضد جریان» (Contra Flow) تفاوت قائل شویم. در رویکرد تقابلی، تلاش می شود که در مقابل اخبار منفی بطورمثال در مورد کشور خودمان، رسانه ملی و رسانه های دیگر، در صدد پاسخگویی، بدگویی، درشت خویی، انتقاد و غیره بر آیند تا به یک معنا در مورد آن اخبار منفی افشاگری کنند و حقانیت خودرا ثابت کنند. این روش، بااینکه در بعضی موارد شاید مفید باشد، ولی در حقیقت افتادن در دام اخبار منفی دیگران است.
مخاطبان این رویکردها، در نهایت هر دو طرف را به سبب شیوه رفتار خبری آنها، محکوم می کنند و آن چه از این پروسه در ذهن آنان باقی می ماند، اصل ماجرا و خبر منفی است. اگر هم تردیدی صورت گیرد، این تردید برای مدت کوتاهی در ذهن آنان باقی می ماند.
در حالی که در رویکرد موسوم به «ضد جریان»، ایجاد جریان های دیگر خبری و تحلیلی مخصوصاً در سطح جهانی، برای ایجاد گفتمان های جدید و نیفتادن در دام اخبار منفی است. در اینجا لازم است به دو مثال مهم اشاره شود. مثال اول، راه اندازی سینمای بالیوود در هند در مقابل سینمای هالیوود است. سینمای هالیوود جهان را تسخیر کرده بود و دولت هند محتوای این سینما را در تقابل با هویت هندی می دانست و بجای اینکه فقط به مقوله تهاجم فرهنگی و رویکرد های تقابلی بپردازد، کوشش کرد جریان جدیدی را بوجود آورد که در نهایت بتواند در مقابل سینمای هالیوود قد علم کند. دراین زمینه بسیار هم موفق بود. الان در سطح جهانی، سینمای بالیوود از اقبال بسیار زیادی برخوردارست. مثال دوم، راه اندازی شبکه الجزیره در مقابل شبکه CNN آمریکا است که مخصوصاً در شروع تولد، با مصاحبه هایی که در مورد بن لادن و غیره انجام داد، کلاً صحنه خبری جهانی را از آن خود کرد. رسانه ملی نیز دراین زمینه شبکه های «العالم» و «PressTV» را راه اندازی نمود.
در مورد رسانه های ایران، به خصوص رسانه های بین المللی که وابسته به رسانه ملی است، می توان تلفیقی از دو رویکرد را مشاهده کرد. رویکرد تقابلی و ضد جریان. اما به نظر می آید، نسبتاً رویکرد تقابلی بیش از ضدجریان مورد استفاده قرار گرفته است. در صورتیکه در ارتباط با رسانه های نزدیک به ایران می توان این نسبت را معکوس دید. به عبارت دیگر، ایجاد ضدجریان، بیش از رویکرد تقابلی وجود دارد و البته این نیز قابل توقع است چون رسانه های مزبور مسئولیتی در قبال اعلام مواضع دائمی درمورد اخبار منفی درباره ی ایران ندارند.
* چند ضدجریان عمده در جهان فعلی ارتباطات موجود می توان نام برد؟ کدام یک قوی تر عمل کرده است؟ علت موفقیت نسبی آن چیست؟
به نظر می رسد در ایران «العالم» در جهان عرب از تأثیرگذاری بیشتر برخوردارست و در تلاش است که ضدجریان های جدیدی بوجود آورد و تحلیل های کلان عرضه نماید. نمونه دیگر سینمای بالیوود است که به آن اشاره شد. شبکه «المنار» نیز از شبکه های موفق برای ایجاد ضدجریان در جهان اسلام است. البته در مقابل این موارد ایجاد شبکه «العربیه» و «منوتو» توسط عربستان سعودی را نیز نباید فراموش کرد که در تلاش هستند مسائل جدید و در حقیقت نوعی ضدجریان خبری در سطح ایران، منطقه و جهان اسلام ایجاد نمایند.
* چه الزاماتی را باید برای تقویت ضدجریان ایرانی در نظر بگیریم؟
فهم این دو رویکرد بسیار اهمیت دارد. این فهم نیازمند شناخت گفتمان های جهانی، قدرت تحلیل این گفتمان ها، شیوه های مختلف تولید اخبار، توجه به نیازهای بین المللی در زمینه اخبار مؤثر و امثالهم است. بدون این قدرت ها و آموزش های لازم دراین زمینه نمی توان ضدجریان های مناسب و قدرتمند ایجاد نمود.
* نقش شهروندخبرنگاران در تولید هدفمند ضدجریان چیست؟ این نقش تا چه اندازه مشروط است بر تسهیل دسترسی آنان به جریان اطلاع رسانی جهانی و حضورشان در اینترنت؟ آیا اعتماد به شهروندخبرنگاران، راهی برای تقویت ضدجریان است یا ممکنست مقابل خود عمل کند و به جریان جهانی بپیوندد؟
سوال بسیار مهمی است. اتفاقاً امروزه با وجود رسانه های اجتماعی و فیک نیوزهای مختلف، ایجاد ضدجریان از اهمیت و حساسیت زیادی برخوردارست. متأسفانه بجای ایجاد ضدجریان و طرح جریان های مهم اجتماعی و ایجاد حساسیت در مورد آنها خیلی از افرادی که حتی در صدد پاسخ به شایعات، اخبار منفی، فیک نیوزها و غیره هستند در دام این اخبار افتاده و هزینه های زیادی از نظر زمانی و پولی و پرسنلی نیز دراین زمینه صرف می شود. در صورتیکه اگر یک تقسیم بندی جدی دراین زمینه صورت گیرد و قسمتی از تولیدات خبری با رویکرد تقابلی به مفهوم روشنگری و امثالهم صورت گیرند و برخی بدنبال ایجاد ضدجریان باشند، اقدامات انجام شده دراین زمینه موفق تر خواهد بود.
اتفاقاً در این رابطه نقش شهروندخبرنگار بسیار مهم و مهم است. مردم که امروز به صورتی می توان همه آنان را شهروندخبرنگار دانست، می توانند با وجود امکانات رسانه های اجتماعی که امروزه عمدتا اکثریت مردم از آنها استفاده می نمایند، با طرح مسائل جدید، مثبت، مفید، کارساز، انتقادی، توجیهی، تبیینی و غیره سهم عمده ای در ایجاد ضدجریان های جدید داشته باشند. این مساله به معنا این نیست که نقدی صورت نگیرد یا افشاگری در مورد مسائل مهم انجام نگیرد، اما این انتقادها و افشاگری ها باید سمت و سوی سازنده در جامعه داشته باشند.
* نهادهای بین المللی موازنه کننده جریان اطلاعات در جهان، بیشتر به سمت تقویت جریان اصلی حرکت می کنند یا برای ضدجریان هم فرصت هایی برای همکاری و بهره برداری به نفع ایجاد عدالت و توسعه اطلاعاتی در این رقابت جهانی وجود دارد؟
نهادها و خبرگزاری ها و رسانه های بین المللی همیشه در سه سطح در جهان حرکت می کنند؛ سطحی که بدنبال تقویت و وجهه سازی برای رسانه جریان اصلی خود هستند، دراین زمینه تلاش می کنند که با طرح تصمیمات مهم، سیاستگذاری های اساسی و غیره در سطح ملی و بین المللی برای جریان اصلی وجهه سازی کنند.
در سطح دیگر بدنبال رویکرد تقابلی و پاسخ دهی هستند. این پاسخ دهی البته همیشه همراه با طرح گفتمان جدید هم راه است. به عبارت دیگر در رویکرد تقابلی اکتفا به موضع گیری تقابلی و پاسخگویی یا توضیح نمی کنند و در تلاش هستند در کنار آنها یک گفتمان جدید و یک رویکرد جدیدی که می تواند یک ضدجریان به شمار آید مطرح کنند تا ذهن مخاطب از مساله قبلی به موضوع بعدی معطوف شود.
در سطح سوم، تلاش جدی برای ایجاد ضدجریان و طرح مسائل و گفتمان های جدید در سطح بین المللی می کنند و به عبارتی هر روز مساله جدیدی برای کشورها و ملت های مختلف ایجاد می کنند. این ضدجریان ها بطور قطع با اهداف مختلف ایجاد می شوند. اما با اهمیت ترین هدف دراین زمینه ایجاد گفتمان های جدیدی است که کشورها برای جذب مخاطبان مختلف ایجاد می کنند و البته دراین زمینه اهداف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و دینی و غیره نیز وجود دارد.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب