دوغ و گوشفیل خوراکی نوستالژیک اصفهان
جاویدانی: اصفهان دوغ و گوشفیل اصفهان، این هم نشینی دل چسبِ شیرینی و تازگی، در آستانه ثبت ملی قرار گرفته است؛ میان وعده ای که نه تنها مزه ای محبوب میان مردم دارد، بلکه آیینه ای از تاریخ، آئین ها و خاطرات نسل های این دیار است.
در دل خیابان های قدیمی اصفهان، جایی که دیوارها هنوز بوی خاطره می دهند و آفتاب عصرگاهی روی کاشی های رنگین می رقصد، طعمی جریان دارد که بامزه کردنش، انسان را به سال هایی دور می برد؛ دوغ و گوشفیل. ترکیبی ساده، اما سرشار از هویت و حس زندگی. نوشیدنی ای خنک و تازه که با شیرینی لطیف گوشفیل همراه می شود و از دل سنت های کهن مردم این شهر بر خواسته است؛ سنتی که حال در راه ثبت ملی قرار گرفته تا بعنوان میراث فرهنگی ناملموس کشور رسمیت یابد.
در اصفهان، دوغ و گوشفیل تنها یک میان وعده نیست؛ خاطره است، روایت است، و گاه نشانی از مراسم های محلی و مناسبت هایی که مردم در آنها باصفا و صمیمیت گرد هم می آیند. این میان وعده بخصوص در بعضی نذری ها و مراسم های مذهبی خاص، مانند نذرهای نیمه شعبان، میان مردم رواج بیشتری دارد. همان جا که مغازه های کوچک و قدیمی با رایحه شیرین شهد گوشفیل و تازگی دوغ، رهگذران را به لحظه ای توقف دعوت می کنند. هر دانه گوشفیل، با بافتی ظریف و شیرینی دل نشین، در کنار دوغی خنک، تجربه ای خلق می کند که تنها مزه نیست؛ قسمتی از فرهنگ است.
امروز این طعم دیرینه که طی نسل ها در اصفهان حفظ شده و در ذهن اهالی شهر جا خوش کرده، در آستانه تبدیل شدن به اثری ملی است. ثبت دوغ و گوشفیل در لیست میراث ناملموس، نه تنها به ماندگاری این پذیرایی سنتی کمک می نماید، بلکه می تواند دروازه ای باشد برای تقویت گردشگری فرهنگی و معرفی اصالت های اصفهان به مسافران داخلی و خارجی.
دوغ و گوشفیل، قصه ای است از پیوند مردم باذوق و سلیقه شان؛ از خاطرات دسته جمعی و لحظه های ساده، اما شیرین و الان، این قصه زیبای اصفهانی در آستانه آن است که به رسمیت شناخته شود و جاودانه بماند؛ همانطور که سال هاست در قلب مردم این شهر جا دارد.
ثبت دوغ و گوشفیل اصفهان، قدمی برای حفظ فرهنگ و هویت محلی
سید روح الله سیدالعسگری، معاون اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، ضمن اشاره به اهمیت ثبت ملی میراث ناملموس استان اظهار نمود: پرونده دوغ و گوشفیل اصفهان که از خوراکیهای سنتی و شاخص مردم این استان است، در مراحل غائی ثبت ملی قرار دارد و ثبت آن قدمی مهم در صیانت از فرهنگ و هویت محلی به حساب می آید.
وی در ادامه در رابطه با مفهوم و اهمیت میراث ناملموس اضافه کرد: میراث ناملموس در دل فرهنگ های ما در شهرها و روستاهای مختلف استان اصفهان نهفته است. هر منطقه آداب و رسومی دارد که اگر برای حفظ و صیانت آن اقدامی نشود، به مرورزمان از میان می رود. بعنوان مثال خیلی از غذاهایی که درگذشته رواج داشته، امروز کمتر پخته می شود؛ یا برخی مراسم های مذهبی و بازیهای بومی که زمانی در کوچه و بازار و روستاها اجرا می شد، حال رو به فراموشی است. هدف از ثبت میراث ناملموس، تقدیر و حفظ این عناصر فرهنگی برای آیندگان و ایجاد امکان احیا، آموزش و ثبت مستندات آن هاست.
معاون میراث فرهنگی استان اصفهان، ضمن اشاره به جایگاه میراث ناملموس ایران در زمینه جهانی بیان کرد: مراسم نوروز، موسیقی خراسانی، سبک آینه کاری، بازی چوگان و بسیاری عناصر فرهنگی دیگر در لیست یونسکو ثبت شده اند و بخش قابل توجهی از میراث ناملموس جهان به ایران اختصاص دارد. در استان اصفهان هم تا حالا بیشتر از ۳۰۰ اثر میراث ناملموس ثبت شده است. اخیراً چند پرونده جدید موردبررسی قرار گرفته که یکی از آنها دوغ و گوشفیل اصفهان است. همانطور که قبل تر بریان، گز و خورش ماست اصفهان ثبت شده اند، تلاش می نماییم این میراث خوراکی هم ماندگار شود. حتی برای فرنی اصفهان هم پرونده درحال تهیه است.
سیدالعسگری در رابطه با روند ایجاد پرونده های ثبت ملی توضیح داد: خیلی از پرونده ها توسط علاقمندان میراث فرهنگی یا متخصصان گردآوری می شود و بعد از هماهنگی با واحد ثبت اداره کل، مراحل بررسی مستندات شروع می گردد. برای ثبت، ضروری است یک عنصر فرهنگی دارای خاصیت های خاص باشد یا مختص یک منطقه باشد. حتی اگر یک خوراکی در چند منطقه یا استان مشترک باشد، تفاوت های محلی آن می تواند سبب ثبت به نام همان شهر شود.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به نمونه ای از میراث نمایشی و بازیهای محلی اشاره نمود و اظهار داشت: در اردستان بازی قدیمی ای با نام «شعر دو، دو» وجود دارد و یا بازی شو که شباهت زیادی به کبدی دارد و قدمت آن بیشتر از دو تا سه قرن برآورد می شود. این بازی درگذشته بخصوص در روز سیزده بدر برگزار می شد، اما امروز نسل جدید کمتر آنرا می شناسد. با گسترش فضای مجازی و بازیهای آنلاین، خیلی از این بازیها کم رنگ شده و هدف ما معرفی، احیا و زنده نگه داشتن آنها از راه انجمن ها و علاقمندان میراث فرهنگی است.
معاون میراث فرهنگی استان همینطور در رابطه با اهمیت حفظ گویش ها بیان کرد: گویش های محلی در استان اصفهان مانند فریدنی، گرجی، نایینی و گویش های مناطق خورزوق و گز، متاسفانه به مرورزمان رو به فراموشی می روند. گویش با لهجه تفاوت دارد؛ لهجه از دل زبان برمی آید؛ اما گویش از اساس ساختار و بیان متفاوت دارد و امکان دارد بسیاری افراد آنرا متوجه نشوند. تعدادی از این گویش ها ریشه در زبان های باستانی دارند؛ مانند گویش ولاتی که دارای اشتراکات عمیق با زبان های کهن است.
سیدالعسگری اضافه کرد: هدف ما حفظ این گویش هاست. آخرین گویشی که از آن رونمایی گردید گویش خورزوقی است و الان خیلی از کودکان آن منطقه با این گویش شعر می آموزند، دوره می گذرانند و برای زنده نگه داشتن آن همایش برگزار می گردد.
وی در تحلیل جامع تری در رابطه با وضعیت گویش ها بیان کرد: گویش های محلی اصفهان مانند نایینی، ورزنه ای، فریدنی، خوانساری و جرقویه ای بخش مهمی از هویت فرهنگی و تاریخی استان هستند و حامل سنت ها، ارزش ها و باورهای گذشتگان به شمار می آیند. این گویش ها علاوه بر حفظ هویت جمعی، در بازسازی لایه های کهن زبان فارسی و غنای ادبی و هنری نقش دارند. اما عواملی مانند تمرکز رسانه ها بر زبان معیار، مهاجرت، شهرنشینی و نگرش منفی به گویش ها سبب کاهش استفاده از آنها شده است. پیامد این روند، ازمیان رفتن خاطرات و فولکلور محلی، کاهش تنوع فرهنگی و دورشدن نسل جدید از ریشه های تاریخی است. برای مواجهه با این روند باید گویش ها مستندسازی و آموزش داده شود، رسانه ها و فناوری برای معرفی آنها به کار گرفته شود و نقش خانواده و گردشگری فرهنگی تقویت گردد تا این میراث زنده بماند.
معاون اداره میراث فرهنگی در ادامه به مراسم های مذهبی اشاره نمود و اظهار داشت: مراسم های مذهبی هم یکی از مهم ترین انواع میراث ناملموس هستند. در بعضی مناطق شرق اصفهان مانند نیک آباد و یا ینگ آباد، مردم ۶۰ شبانه روز به اجرای مراسم ها می پردازند و رسم دارند که «گوشت و آب گوشت» طبخ می کنن و در همین مناطق ثبت شده است. همینطور مراسم قالیشویان در لیست میراث جهانی ثبت شده و مراسم هایی مانند نخل گردانی هم در شهر های مختلف برگزار می گردد.
سیدالعسگری ضمن اشاره به تفاوت های محلی این مراسم ها اضافه کرد: پرونده نخل گردانی خالدآباد نطنز آماده شده است. تفاوت این مراسم با نمونه های مشابه، زمان برگزاری آن در ماه رمضان است؛ درحالی که به طور معمول نخل گردانی در تاسوعا و عاشورا صورت می گیرد. همین تفاوت باعث شده این مراسم قابلیت بررسی و ثبت پیدا کند.
وی در رابطه با روند ارزیابی و ثبت مراسم ها توضیح داد: پرونده ها بعد از بررسی اولیه توسط کارشناسان، در شورای استانی مرکب از اساتید دانشگاه اصفهان، دانشگاه هنر، کارشناسان زبان شناسی و مردم شناسی و متخصصان اداره کل مطرح می شود. در صورت تأیید، پرونده به وزارت خانه ارسال می شود و در شورای ثبت کشور که تعدادی از فرهیختگان و اساتید حضور دارند، کارشناسان استانی از آن دفاع می کنند. اگر تأیید شود، از جانب وزیر میراث فرهنگی ثبت می شود و برای اجرا و تقدیر به استانداران ابلاغ می گردد.
ثبت ملی دوغ و گوشفیل، مانند ثبت سایر میراث ناملموس، تنها پاسداری از یک خوراکی نیست؛ بلکه نگه داشتن هویت، تاریخ و ذوق مردم اصفهان است. هر لقمه از این خوراکی، قصه ای از گذشته و پلی به آینده است؛ پلی که نسل ها را به هم پیوند می دهد، فرهنگ را زنده نگه می دارد و از طعم شیرین و ترش آن، لذت و یاد خاطره های دیرین را به یادگار می گذارد. با ثبت ملی، دوغ و گوشفیل اصفهان، نه فقط یک خوراکی، بلکه نمادی زنده از فرهنگ و هویت مردم این دیار برای آیندگان خواهد بود.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب