به بهانه چاپ سوم؛
مروری بر تاریخ ترجمه از دوران باستان تا اختتام عصر قاجار
جاویدانی: هسته اولین این کتاب با نگارش چند مقاله دانشنامه ای درباره تاریخ ترجمه در عصر قاجار و پهلوی شکل گرفت. هرچند این سوال مطرح است که ترجمه در ایران از چه شروع شده است؟
خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و اندیشه: نوشتن تاریخ ترجمه هر زبانی، یا هر کشوری، کار چند و چندین تن نیست. تا وقتی که همه آثار ترجمه شده یا دست کم بخش هایی از همه ترجمه ها را مقابله گران مسلط به دو زبان مبدأ و مقصد و مبحث اثر با اصل آنها مطابقت ندهند و جمع بندی حاصل از ارزشیابی مجموع ترجمه ها، با عنایت به عامل های موثر بر آنها به دست نیامده باشد راه برای نگارش تاریخ ترجمه در معنای واقعی آن هموار نخواهد شد.
عبدالحسین آذرنگ از پژوهشگران آگاه تاریخ نشر ایران این دفعه به سراغ تاریخ ترجمه رفته است. تاریخ ترجمه در ایران، از دیرینه ترین روزگار تا عصر کنونی ما، شاهد بروز و ظهور چند جنبش ترجمه در چند دوره متفاوت تاریخی بوده است. مانند جنبش هایی در عصر ساسانیان، سامانیان، قاجاریان، دهه های ۱۳۲۰-۱۳۴۰ شمسی و بعد از انقلاب ۱۳۵۷. «تاریخ ترجمه از دوران باستان تا آخر عصر قاجار»، اولین تاریخ ترجمه در زبان فارسی است که سال ۹۴ در ۴۴۰ صفحه به چاپ رسید و حالا نسخه های چاپ سومش راهی بازار نشر شده اند.
در دوران ایران بعد از اسلام، جنبش ترجمه به زبان عربی در عصر عباسیان، مبحث بررسی این کتاب نیست، اما میتوان اظهار داشت که ترجمه مایه های لازم را برای شکل دادن به تمدن جدید در اختیار می گذارد و این میان مترجمان به سان پلی میان تمدن ها و پیوندی میان فرهنگ ها عمل می کنند. کتاب حاضر تا انتهای دوره قاجار به انتهای تحقیق و پژوهش خود می رسد و نویسنده تاکید دارد که باید همه ترجمه ها از سال ۱۳۰۰ خورشیدی تا ۱۳۵۷ بررسی و ارزیابی شود تا بتوان تاریخ ترجمه پس از دوره قاجار تا انتهای دوره پهلوی را به نگارش درآورد. ویراستاری و نظارت محتوایی کتاب تاریخ ترجمه در ایران را همانگونه که نویسنده درخواست کرده کامران فانی، ویراستار شناخته شده به انجام رسانده است. عبدالحسین آذرنگ را بعنوان محقق و پژوهشگر تاریخ نشر می شناسیم و از دغدغه اش آگاهیم.
هسته اولین این کتاب با نگارش چند مقاله دانشنامه ای درباره تاریخ ترجمه در عصر قاجار و پهلوی شکل گرفت. هرچند این سوال مطرح است که ترجمه در ایران از چه شروع شده است؟ برمبنای پیشینه های زیان نوشتاری میتوان پاسخ گفت ؛ از آن هنگام که خط در ایران زمین ابداع شده و به کار رفته است. شاهدهای تاریخی فرهنگ ها و تمدن های جهان گواه بر آن است که همه ملت ها و طایفه هایی که زبان هایشان یکی نبوده است، از زمانی که با هم داد و ستد کالا داشته اند، به تبع آن مبادله فرهنگی هم می کردند و این بدون ترجمه ممکن نبوده است. فعلاً تا سندی مکتوب به دست آید، قدمت ترجمه نامکتوب در ایران به عصر ورود آریاییان باز می گردد، حدودا به ۴ هزارسال پیش.
بی تردید تاریخ ترجمه با مسایل اجتماعی و سیاسی تلفیق شده، مثلاً در سده های پنجم و ششم که عصر شکوفایی فعالیتهای علمی و ادبی نبود و افول تدریجی را در همه عرصه ها کم و بیش میتوان دید، تا جایی که ایران زمین به اشغال مغول درآمد و دوره تسلط سیاسی آنان همه فعالیتها را تغییر داد. یا گسترده ترین مناسبات خارجی ایران، در عصر حکومت شاه عباس یکم (۱۰۳۸-۹۹۶ ه ق ) بود. شاه عباس به خارجیان آزادی مذهب و دادو ستد داد، از مسیحیان حمایت کرد و همین سیاست سبب شد که خارجان به ایران سفر کنند بخصوص مسیحیان پروتستان.
خارجیانی که زمان بیشتری در ایران اقامت می کردند احتیاج به ترجمه داشتند. عده ای زبان فارسی را یاد گرفتند، کشیشان به تدریس پرداختند و در ضمن شماری هم از ایرانیان به اروپا رفتند و با زبان، تمدن جدید و فرهنگ های اروپایی آشنا شدند. سیاحتنامه نویسی رونق گرفت و ایران شناسانی برجسته، اطلاعاتی دست اول از آن زمان در اختیار جهان و ما قرار دادند.
در مقاطعی دیگر مانند زمان امیرکبیر این تلفیق سیاست و ترجمه ادامه داشت. او می دانست که تحقق یافتن سیاست اصلاح طلبانه و موفقیت برنامه نوسازی در گرو دانش و فن جدید است که ایران از آن محروم بود. او باید راهی می یافت که تا دانش و فن به جامعه منتقل شود. او از همان اوایل صدارتش دستور داد از فرنگ کتاب وارد کنند و بیشتر از ۲۹۳ جلد کتاب و ۳۲۳ قطعه نقشه جغرافیایی از فرانسه خریداری شد و در سال ۱۲۶۵ ه. ق به ایران رسید. برای ترجمه تعداد زیادی به همکاری فراخوانده شدند و در دستگاه دولت به کار گمارده شدند. هرکس کتابی را ترجمه می کرد از امیر پاداش می گرفن و البته این کتاب باید او را در برنامه نوسازی و توسعه یاری می رساند. از همان زمانها بود که تدریس زبان خارجی در بعضی مدرسه ها شروع شد.
این کتاب فرصتی است تا با مرور آن دریابیم که چه طور ترجمه راهی شد برای ارتباط برقرار کردن با جهان و دنیا و تفسیر و تحلیل اینکه روند چگونه بوده است. از طرفی می بینیم که چگونه آموختن و آموزش خاص ثروتمندان بوده و این رویه به تدریج تغییر می کند و این برتری که سبب اختلاف و عدم شکل گیری جریانهای فکری بوده کمرنگ می شود. یا در طول کتاب با تغییر زبانهای مسلط در دوره های مختلف آشنا می شویم.
مثلا در قرونی زبان عربی تسلط داشته و زمانی دیگر زبان انگلیسی و اینکه چگونه زبان فارسی توانست خویش را در این راه کامل و کاملتر کند و در دوره هایی که اقتدار زبان های دیگر بیشتر بوده توانسته خویش را حفظ کند.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب