ایران، تاریخ را نه با شمشیر، که با زبان شعر، تمثیل و نغمه نگاشته است
جاویدانی: ایران شناسی نه فقط دانشی از بطن شرق شناسی، بلکه آئینی برای بازشناسی انسان و خرد متعالی اش است. ایران تاریخ را نه با شمشیر، که با زبان شعر، تمثیل و نغمه نگاشته است.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، سی ام اردیبهشت ماه در تقویم ملی کشورمان، به عنوان روز ایران شناسی نامگذاری شده است. این روز فرصتی مغتنم برای تقدیر تاریخ و فرهنگ غنی ایران است. بنیاد ایران شناسی در امتداد دستیابی به یکی از اهداف اصلی خود بر اساس شناسایی و شناساندن ایران عزیز به مردم کشورمان و جهان، بستری مناسب برای محققان داخلی و خارجی فراهم می سازد.
به همین مناسبت آیین گرامی داشت روز ملی ایران شناسی با حضور وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری، معاون رییس جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، سفرا و دیپلمات های آلمان، عربستان سعودی، امارات، رومانی، قزاقستان، عراق، اردن، ترکیه، قطر و کویت و جمعی از فرهیختگان، اندیشمندان، استادان برجسته ایران شناسی، مسئولان محترم نهادهای ذیربط در روز پنج شنبه اول خرداد ماه در بنیاد ایران شناسی اجرا شد.
این مراسم که با هدف تعمیق شناخت از فرهنگ و تمدن ایران و تقویت دیپلماسی علمی و فرهنگی برگزار گردید، فرصتی فراهم آورد تا متفکران و محققان به بررسی جایگاه ایران شناسی در حوزه های داخلی و بین المللی بپردازند.
در ابتدای این مراسم، علی اکبر صالحی، رییس بنیاد ایران شناسی، با خوش آمدگویی به مهمانان داخلی و خارجی، بر اهمیت این روز و نهادینه سازی نگاه آینده نگر به فرهنگ و تمدن ایران تاکید کرد. وی در سخنان خود اظهار داشت: «امروز بالاتر از هر زمان دیگر نیازمند آن هستیم که بنیاد ایران شناسی را به نهادی پویا، خلاق و برخوردار از جایگاهی درخور در حوزه بین المللی بدل کنیم؛ نهادی که نه فقط پاسدار گذشته، بلکه افق گشای آینده ای زاینده باشد.»
صالحی با مروری بر پیشینه تأسیس بنیاد در دهه هفتاد خورشیدی، نقش زنده یاد حسن حبیبی را در پایه گذاری و تثبیت ساختار این نهاد، حیاتی خواند و اظهار داشت: «حبیبی، با نگاهی ژرف به تاریخ و آینده ایران، ساختار پژوهشی، کتابخانه، مرکز اسناد و موزه هایی غنی را بنیان گذاشت که امروز پشتوانه ای برای ایران شناسی معاصر به شمار می روند.» وی همین طور از زحمات رؤسای پیشین این بنیاد تقدیر کرد و ماموریت خودرا ارتقا ساختاری، احیای شعب استانی و بین المللی سازی کرسی های ایران شناسی عنوان نمود.
صالحی در ادامه سخنان خود، مفهوم "ایران شناسی نوین" را بیان کرد و اضافه کرد: ایران شناسی امروز فراتر از تحلیل آثار باستانی است؛ این حوزه باید تحولات اجتماعی، ادبی، هنری، علمی و فناوری معاصر را نیز در بر بگیرد. ما باید به سوی بازآفرینی فرهنگی؛ به مدلول فرهنگی زاینده، نوآفرین و گفتگوگر با آینده، حرکت نماییم.
رئیس بنیاد ایران شناسی، نسبت به خطر "فرهنگ بازتاب گر" که فقط بر گذشته تمرکز دارد هشدار داد و بازآفرینی فرهنگی را ضرورتی تاریخی برای ادامه تمدن ایرانی دانست. از نظر رییس بنیاد ایران شناسی، دستیابی به این هدف نیازمند بازبینی در نظام آموزشی، ارتقا خودباوری نسل جوان و تعامل فعال با جهان است.
در بخش دیگری از سخنان صالحی، به ظرفیتهای فرهنگی و علمی ایران در حوزه بین المللی پرداخته شد. وی بر نقش سینما، موسیقی، هنرهای تجسمی و ادبیات معاصر ایران در ساخت تصویر جهانی ایران تاکید کرد و حضور درخشان دانشجویان و محققان ایرانی در مرزهای دانش جهانی را گواهی بر پویایی علمی کشور و از نمادهای ایران امروز دانست.
رئیس بنیاد ایران شناسی همین طور از رشد چشم گیر شرکت های دانش بنیان و استارتاپ ها در ایران به عنوان نمادی از هویت نوین علمی-فناورانه ایران یاد کرد و به اهمیت نقش ایرانیان خارج از کشور در ترویج فرهنگ و تمدن ایرانی در سطح جهان اشاره نمود و اذعان نمود که باید از ظرفیتهای آنان بهره مند شد.
صالحی ضمن تأکید بر جهانی سازی ایران شناسی در بنیاد ایران شناسی خاطر نشان ساخت با هدف گسترش تعاملات بین المللی، این مجموعه اقدامات مختلفی همچون برگزاری رویدادهای مشترک با موسسات بین المللی، دیجیتال سازی منابع و آرشیوهای بنیاد، پشتیبانی از کانون های فرهنگی ایرانیان مهاجر و ترجمه و انتشار آثار ایران شناسی به زبان های مختلف در دست اقدام دارد.
صالحی در آخر ضمن تاکید بر نقش بنیاد ایران شناسی در ادامه عزت ملی و بازنمایی تصویری واقعی از ایران در جهان، ابراز امیدواری کرد که با مشارکت نسل جوان و همت فرهیختگان، آینده ای پر افتخار برای ایران رقم بخورد.
آقای اونتالاپ اونالبایف، سفیر جمهوری قزاقستان در ایران، با ابراز سپاس از دعوت علی اکبر صالحی، رییس بنیاد ایران شناسی، اظهار داشت: «مایلم ابتدا از جناب آقای صالحی بابت دعوت به این مراسم مهم تشکر کنم. حضور در بنیاد ایران شناسی برای من باارزش است، چونکه خود نیز علاقمند و پژوهشگر حوزه تاریخ و ایران شناسی هستم.»
او در سخنرانی خود به زبان فارسی، با اشاره به زیبایی و ارزش معماری ساختمان بنیاد ایران شناسی اظهار داشت: «این ساختمان با وجود آنکه قدیمی نیست، ولی به خوبی روح و اصالت معماری ایرانی را بازتاب می دهد. به مردم ایران بابت داشتن چنین بنای زیبایی تبریک می گویم.»
سفیر قزاقستان با بیان تجربیات شخصی اش از تحصیل در دانشگاه شرق شناسی آلماتی اضافه کرد: «من فارغ التحصیل رشته تاریخ از دانشگاه شرق شناسی آلماتی هستم؛ دانشگاهی که ارتباطات علمی و فرهنگی نزدیکی با حوزه ایران شناسی دارد. اخیراً انجمنی با بالاتر از ۷۰ عضو از ایران شناسان در قزاقستان شکل گرفته است که خواهان ارتباط مستمر و ساختارمند با بنیاد ایران شناسی در تهران هستند.»
آقای اونالبایف همین طور به برگزاری نشست های مشترک میان تاریخ پژوهان دو کشور اشاره نمود و گفت: «در سال گذشته، انجمن تاریخ نگاران ایران و قزاقستان شکل گرفت و دو نشست مشترک نیز در تهران اجرا شد. این همکاری ها با حضور کارشناسانی از دفتر سیاسی ریاست جمهوری ایران و محققان آکادمی علوم قزاقستان، ادامه یافته است.»
سفیر جمهوری قزاقستان در ایران به چاپ چند اثر علمی مشترک نیز اشاره نمود و اضافه کرد: تابحال سه کتاب در همکاری میان محققان ایران و قزاقستان انتشار یافته است که کتابی درباره ی نسخه های خطی و چاپ سنگی موجود در کتابخانه های دانشگاه های قزاقستان، کتابی با عنوان "گفتمان پویش ساخت دولت ملی در تجربه ایرانی" که به زبان قزاقی ترجمه شده و بر پایه اندیشه عدالت است و کتابی درباره ی تاریخ منطقه عمومی ترکستان با تمرکز بر نقش قزاقستان در این زمینه تاریخی، همچون این کتاب ها می باشند.
سفیر قزاقستان در بخش پایانی سخنان خود آمادگی کشورش برای بسط همکاریهای علمی و فرهنگی را اعلام نمود و اضافه کرد: «دانشمندان قزاق مشتاق توسعه تعاملات علمی با ایران هستند. ما آماده ایم که در عرصه نسخه های خطی، تحقیقات مشترک، و تبادل علمی قدمهای بیشتری برداریم. از بنیاد ایران شناسی دعوت می کنم که همکاریهای بین المللی خودرا با نهادهای دانشگاهی و پژوهشی قزاقستان تقویت نماید. من شخصاً نیز از این روند حمایت خواهم کرد.» سفیر جمهوری قزاقستان با اشاره به دوران تحصیلش در دانشگاه تهران از استاد ستوده یاد کرد.
در ادامه مراسم، آقای عبدالکریم حسین زاده معاون رییس جمهور در امور توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، سخنان خودرا با تمرکز بر موضوع «دیپلماسی علمی و فرهنگی» شروع کرد. وی با اشاره به زادگاه خود اظهار داشت: «من در شهری چندفرهنگی، در استان آذربایجان غربی و شهر نقده به دنیا آمده ام و بزرگ شده ام؛ جایی که اقوام مختلف همچون کرد، آذری، شیعه، سنی، ارمنی و یهودی در کنار یکدیگر زندگی می کردند. تجربه زیسته من در این فضا، از تقابل های فرهنگی تا رسیدن به هم زیستی مسالمت آمیز، سبب شده به اهمیت فرهنگ و همبستگی ملی با نگاهی ویژه بنگرم.»
معاون رییس جمهور در ادامه سخنان خود ضمن تبریک به صالحی برای انتصاب به ریاست بنیاد ایران شناسی، اضافه کرد: «صالحی نماد یک ایرانی صلح دوست و متعهد به توسعه فرهنگی است. انتظار می رود بنیاد ایران شناسی در دوره مدیریت ایشان، نقش برجسته تری در تقویت انسجام ملی و شناخت هویت ایرانی ایفا کند.»
وی اضافه کرد: «رمز استواری ایران، مشارکت واقعی همه ایرانیان در پیروزی ها و شکست هاست. ایران باید متعلق به همه ایرانیان باشد؛ نه فقط در شعار، بلکه در عمل. این رسالتی است که نهادهایی مانند بنیاد ایران شناسی، وزارت میراث فرهنگی، وزارت ارشاد و دولت باید آنرا تحقق بخشند.»
او با اشاره به اهمیت حوزه تمدنی نوروز اظهار داشت: «ما با کشورهای هم جوارمان اشتراکات عمیق تاریخی و فرهنگی داریم. نخست وزیر قبلی پاکستان گفته بود اگر انگلیسی ها نبودند، امروز ما با زبان فارسی با هم سخن می گفتیم. در کردستان شاهنامه خوانی رایج است، در آذربایجان شعر شهریار خوانده می شود. این ها ابزارهای همبستگی اند. سرمایه گذاری راهبردی بر نوروز و حوزه تمدنی مشترک، می تواند آینده روشنی برای ما رقم بزند.»
حسین زاده همین طور به مفهوم ایرانی بودن به عنوان چتر فراگیر هویتی اشاره کرد: «اگر بر سر نام ایران، واژه ای کم یا زیاد شود – ایران شیعی، ایران ترک، ایران آذری – خیلی از مردم خودرا بیرون از این چتر خواهند یافت. ایرانی بودن باید هویت جامع و مانع ما باشد. صلح درون سرزمینی، اولین گام در تحقق توسعه پایدار می باشد.»
آقای مارکوس پوتسل، سفیر جمهوری فدرال آلمان در ایران، ضمن ابراز خرسندی از حضور در این مراسم و تمجید از «ساختمان زیبا بنیاد ایران شناسی» بیان نمود: «اگرچه تسلط کامل بر زبان فارسی ندارم، اما ایران شناس هستم و علاقه ام به زبان و فرهنگ فارسی سابقه ای طولانی دارد.»
سفیر آلمان با اشاره به پیشینه تحصیلی خود در عرصه ایران شناسی اظهار داشت: «تحصیلاتم در حوزه ایران شناسی از سال ۱۹۸۶ شروع شد و تا سال ۱۹۹۱ ادامه داشت. در طول این مدت چند ماهی نیز در تاجیکستان به مطالعه و مطالعه پرداختم. بعد از آخر دوره دانشگاهی، وارد خدمت دیپلماتیک جمهوری فدرال آلمان شدم و اولین بار در سال ۲۰۰۰ به عنوان دیپلمات به ایران آمدم. در آن زمان، رییس بخش اقتصادی سفارت آلمان در تهران بودم و فارسی را تمرین کردم و آموختم.»
وی اضافه کرد: «در سالیان بعد در افغانستان نیز زندگی و فعالیت کردم؛ هم به عنوان سفیر آلمان و هم معاون نماینده ویژه سازمان ملل متحد. بااینکه زبان دری تفاوت هایی با فارسی دارد، اما هر دو از یک ریشه فرهنگی و زبانی برخوردار می باشند و در حقیقت یک زبان اند.»
آقای پوتسل با تکیه بر اهمیت زبان به عنوان دروازه ای به طرف فرهنگ و هویت، بیان کرد: «ایران شناسی فقط مطالعه زبان یا ادبیات نیست؛ بلکه شامل تاریخ، فرهنگ و هویت یک ملت می شود. این حوزه، سهم مهمی در شناخت متقابل ملت ها دارد و از ارزش بالایی برخوردارست.» او در آخر با تمجید از سعدی، سخنرانی خودرا با این شعر تمام کرد:
«بنی آدم اعضاء یک پیکرند
که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار
دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی»
گودرز رشتیانی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در مراسم بزرگداشت «روز ایران شناسی» بر ضرورت تعامل دوسویه در عرصه ایران شناسی اذعان نمود و به ریشه های کهن این حوزه اشاره و بر ضرورت تعامل علمی میان ایران شناسان داخلی و خارجی تاکید کرد و خواهان تقویت گفت و گوی سازنده برای بسط فهم مشترک از تاریخ و فرهنگ ایران شد. رشتیانی در قسمتی از سخنان خود اشاره کرد که ایران شناسی نه فقط رشته ای وارداتی از غرب، بلکه ریشه دار در سنت های تاریخی، فرهنگی و ادبی این سرزمین است. وی با اشاره به آثار کهنی همچون کتیبه بیستون از داریوش بزرگ، شاهنامه فردوسی، و مکاتب مختلف تاریخ نگاری ایرانی، این آثار را نمونه هایی از خودآگاهی تاریخی و فرهنگی ایرانیان در طول قرون دانست.
رشتیانی اظهار داشت: «کتیبه بیستون، روایت دقیق و نظام مندی از تاریخ، ملت ها و ساختار قدرت عرضه می کند که نشان دهنده ایجاد ایران شناسی در بطن تاریخ این سرزمین است.»
وی با تکیه بر اینکه شاهنامه فردوسی یکی از نمادهای برجسته هویت ملی و فرهنگی ایرانیان است، اضافه کرد: «فردوسی فراتر از یک مورخ، تصویرگر آرمان های ملی و فرهنگی ایران است و شاهنامه بازهم چون میثاقی ملی در ذهن و زبان ایرانیان باقیمانده است.»
او در ادامه، به مکتب های مختلف تاریخ نگاری ایرانی همچون آثار طبری، گردیزی، رشیدالدین فضل الله و دیگر مورخان اشاره نمود که ایران را در بستر تاریخ جهان و با نگرش چندوجهی بررسی نموده اند. رشتیانی همین طور از متون جغرافیایی نظیر المسالک و الممالک ابواسحاق استخری به عنوان منابع باارزش شناخت طبیعی، انسانی و فرهنگی ایران یاد کرد.
رشتیانی با مروری بر ایجاد جریان شرق شناسی از قرن شانزدهم میلادی، اضافه کرد: «جریان شرق شناسی در دوران جدید، خصوصاً در قرن نوزدهم، گاه با اهداف استعماری همراه بوده است؛ اما نمی توان تمامی دستاوردهای آنرا تحت این نگاه محدود تفسیر کرد.»
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران با ذکر نام پژوهشگرهایی چون ادوارد براون، ویلیام جونز، گوبینو و نیز ولادیمیر مینورسکی، اشاره کرد که خیلی از این مطالعات، سهم مهمی در معرفی فرهنگ و تمدن ایران به جهان داشته اند. او در بخش پایانی سخنان خود با اشاره به ظهور جریان «ایران شناسی بومی یا ایران شناسی ایرانی» از دوره قاجار تاکنون، تاکید کرد: «مراکز علمی داخلی نظیر بنیاد ایران شناسی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه جهان اسلام و موسسات پژوهشی متعدد، در دهه های اخیر نقش مؤثری در توسعه این حوزه داشته اند.»
وی اضافه کرد: «ایران شناسی امروز بالاتر از هر زمان نیازمند تعامل، همکاری و گفت و گوی مستمر میان محققان داخلی و خارجی است. این گفت و گو می تواند بوسیله پروژه های علمی مشترک، همایش های بین المللی و حتی جوایزی مانند جایزه جهانی ایران شناسی محقق شود.»
در پایان، رشتیانی سخنان خودرا با قطعه ای از مقدمه ابن خلدون به انتها رساند: «ایران دیاری است که از آفتاب علم و دین روزگارش روشن گشته و بااینکه تاریخش از تهاجم های پی درپی پرغبار است، اما هنوز غرنده و استوار چون کوه ایستاده است.»
آتوسا مؤمنی، رییس مرکز میراث ناملموس تهران و مرکز مطالعات منطقه ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، در آیین بزرگداشت روز ایران شناسی، میراث و هویت ایرانی را «نگین تابان حلقه معنا» و «جوهر زیستن» توصیف کرد و بر ضرورت انتقال بین نسلی این فرهنگ متعالی تاکید ورزید.
مؤمنی در سخنرانی خود که به عنوان آخرین سخنران آیین گرامی داشت روز ایران شناسی ایراد شد، ایران شناسی را نه فقط دانشی از بطن شرق شناسی، بلکه آئینی برای بازشناسی انسان و خرد متعالی اش دانست. وی اظهار داشت: «گرد آمده ایم تا در آئینه فرهنگ ایران، چهره انسان را از میان برگ های تاریخ ایران شناسی از نو ببینیم؛ آمده ایم تا روایت سرزمینی را باز بخوانیم که جهانی سر به سر حکمت و داوری است.»
مؤمنی ایران را سرزمینی خواند که «تاریخ را نه با تیغ و شمشیر، که با زبان شعر، تمثیل و نغمه نگاشته» و فرهنگ آنرا «رامشگر جان جهان» توصیف کرد که «بانگ غذا نیست، نغمه شفاست؛ نمی کوبد، می نوازد؛ نمی سوزاند، می رویاند».
وی با تکیه بر کارکرد فرهنگی ایران در پهنه تاریخ، اضافه کرد: «ما وارثان این سلوک، بر این پیمان ایستاده ایم که حافظ فرهنگی باشیم که بی هیاهو، جهان را گهواره معنا ساخته است.»
مؤمنی با اشاره به شکوه میراث ملموس و ناملموس ایران، از نمادهایی چون گنبد، قنات، سازه های تاریخی، و هنرهای اصیل همچون فرش، سفال، کاشی و نگارگری یاد کرد و اظهار داشت: «گنبد ایرانی، تنها سازه ای شگفت انگیز نیست؛ استعاره ای از گفت و گوی زمین و آسمان با یکدیگر است و فرش ایرانی نه زینت دیوار، که طنین جان است.»
او دانش مدیریت آب در ایران را نه فقط یک مهارت، بلکه «آئینی قدسی» خواند و بر ارزش های نهفته در دانایی سنتی ایرانیان تاکید کرد؛ دانایی ای که به تعبیر او، «قدرت نرم میان دستان ماست.»
وی در بخش دیگر از سخنانش اظهار داشت: «اکنون زمان آنست که از ایران بنویسیم؛ نه فقط به زبان فارسی، بلکه به همه زبان های رایج دنیا تا سهم خودرا در احیای خرد زیسته ایران در عیار میراث بشری ادا نماییم.»
مؤمنی در آخر با اشاره به مراسم هایی چون نوروز و یلدا، این آیین ها را نمادهایی از «امید، صلح، تاب آوری و زندگی همیشه بهارانه» خواند و اظهار داشت: «ما وارثان این فرهنگ، رسالتی جز این نداریم که نام ایران را نه فقط بر نقشه، بلکه بر دل ها بنگاریم؛ تا جهان باردیگر با ایران، ایران تر شود.»
از دیگر برنامه های آیین گرامی داشت روز ملی ایران شناسی می توان به اجرای موسیقی سنتی نواحی ایران، نقالی خوانی به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی و گفتگوهای دو جانبه و چندجانبه میان سفرا و دیپلمات ها در حاشیه برنامه اشاره نمود.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب