451 روز نشستن در کلاس ویلیام جی. دوتی تجربه ترجمه ای از دل اسطوره ها
به گزارش جاویدانی، مترجم کتاب اسطوره نگاری و مطالعه اساطیر و مراسم ها اظهار داشت: ترجمه این کتاب حاصل ۴۵۱ روز هم نشینی روزانه وی با اندیشه های نویسنده های کتاب ویلیام جی. دوتی بوده است.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها- کوروش دیباج: در دنیای کنونی، بازخوانی اسطوره دیگر صرفا بازگشت به گذشته نیست، بلکه تلاشی است برای فهم سازوکارهای روایت، معنا و هویت در زمانه ای که هر روزه اسطوره های تازه ای از دل رسانه، سیاست و فرهنگ عامه زاده می شوند. از ین جهت، «اسطوره نگاری» به مثابه شاخه ای میان رشته ای، جایگاه ویژه ای در مطالعات فرهنگی و انسان شناسی یافته است؛ حوزه ای که در آن پژوهشگر نه به تحلیل اسطوره ها، بلکه به شیوه های روایت و بازنمایی آنها می پردازد. ویلیام جی. دوتی، اسطوره پژوه و الهی دان معاصر آمریکایی، از چهره های برجسته این حوزه است که با نگاهی تلفیقی میان الهیات، روان شناسی، جامعه شناسی و نشانه شناسی، مسیر تازه ای در فهم اسطوره و آیین گشوده است.
کتاب «اسطوره نگاری و مطالعه اساطیر و آیین ها» از برجسته ترین آثار دوتی، نمونه ای کم نظیر از رویکرد چندلایه و بینارشته ای اوست؛ اثری که کوشیده است از مرزهای نظریه های منفرد فراتر رود و نظامی از درک پویا و سیال اسطوره را پیش روی خواننده بگذارد. این کتاب که بتازگی با ترجمه دقیق و پرجزئیات سمیه سمسارلیر در ایران انتشار یافته، اولین ترجمه فارسی از یکی از متون مرجع در عرصه نظریه های نوین اسطوره نگاری محسوب می شود.
به همین مناسبت، نشست رونمایی و نقد این کتاب شامگاه چهارشنبه در شهر کتاب اردیبهشت اصفهان برگزار شد؛ نشستی که با حضور سمیه سمساریلر مترجم اثر، علی خدایی نویسنده و منتقد ادبی، و جمعی از محققان و دوست داران به حوزه اسطوره و فرهنگ همراه بود و در آن، مفاهیم کلیدی و دستیافته های نظری کتاب از جنبه های متعدد مورد بررسی قرار گرفت. سمیه سمساریلر مترجم کتاب «اسطوره نگاری و مطالعه اساطیر و آیین ها» اثر ویلیام جی. دوتی
۴۵۱ روز نشستن در کلاس ویلیام دوتی
سمیه سمساریلر در این جلسه با اشاره به فرآیند انتخاب و ترجمه این اثر اظهار داشت: ترجمه این کتاب نتیجه بالاتر از چهارصد و پنجاه روز تلاش مستمر است. زمانی که تصمیم گرفتم در عرصه اسطوره شناسی کار کنم، با آقای برزو قادری، مدیر نشر سو را، که دانش گسترده ای در این مورد دارند، مشورت کردم. ایشان ویلیام دوتی را به من معرفی کردند و بعد از مطالعه آثار وی، تصمیم گرفتم این کتاب را برای ترجمه انتخاب کنم.
وی اضافه کرد: کتاب پیشین من چهار سال در انتظار انتشار ماند، اما خوشبختانه این اثر بعد از سال ها تلاش به نتیجه رسید و برایم تجربه ای عمیق و ماندگار بود.
مترجم این اثر با بیان اینکه در طول ۴۵۱ روز، هر روز با نثر و اندیشه ویلیام دوتی همراه بوده است، اظهار داشت: در شروع کار ترجمه هر روز فقط یک پاراگراف پیش می رفتم، اما به مرور با زبان و ساختار فکری نویسنده آشناتر شدم و سرعت ترجمه بالا رفت.
وی تاکید کرد: این کتاب اثری ساده و سریع خوان نیست و خواننده برای درک و همراهی با اندیشه های دوتی باید صبر و تأمل داشته باشد.
سمساریلر اضافه کرد: دوتی در این کتاب بالاتر از آن که پاسخ بدهد، پرسش می آفریند و به مخاطب فرصت می دهد تا خود به کاوش و تأمل در مفهوم اسطوره بپردازد.
وی در رابطه با دشواری های ترجمه این اثر توضیح داد: قسمتی از چالش ترجمه مربوط به ارجاعات برون متنی بود. برای ترجمه دقیق باید هر منبع و ارجاع را پیدا می کردم و می خواندم تا مفهوم درست جمله را درک کنم. در این مورد از هوش مصنوعی نیز برای یافتن منابع استفاده کردم، اما هنوز ترجمه ماشینی را قابل اعتماد نمی دانم، برای اینکه اغلب اشتباه و ناهماهنگ است.
این مترجم اضافه کرد: با وجود آن که هوش مصنوعی در یافتن مسیرها و ارجاعات به من کمک کرد، اما ترجمه انسانی همچنان لازمست، چونکه درک معنای ضمنی و ظرافت های نثر نویسنده تنها از عهده انسان برمی آید.
اسطوره نگاری، پیش نیاز اسطوره شناسی
سمساریلر در ادامه با اشاره به محتوای کتاب اظهار داشت: بر خلاف آن چه تصور می شود، کتاب دوتی در رابطه با اسطوره شناسی نیست، بلکه در رابطه با «اسطوره نگاری» است؛ یعنی بررسی روند ایجاد و مطالعه اسطوره ها، نه تحلیل مستقیم اسطوره های فرهنگی یا ملی.
وی اضافه کرد: در این کتاب به اسطوره های ایران یا هیچ منطقه خاصی پرداخته نمی گردد، بلکه نویسنده به تبیین رویکرد های نظری در مطالعه اسطوره و آیین از منظرهای تاریخی، روان شناختی، اجتماعی و ادبی می پردازد.
این نویسنده تاکید کرد: که در داستان نویسی، شناخت اسطوره امری لازمست، برای اینکه زیرلایه خیلی از متون ادبی و روایی بر پایه چارچوب های اسطوره ای بنا شده است. حتی در خوانش متون کلاسیک فارسی مانند شاهنامه یا آثار غربی، بدون درک مبانی اسطوره ای، معنا و عمق داستانها به درستی دریافت نمی گردد.
وی در جواب پرسشی در رابطه با دشواری متن برای خوانندگان غیرتخصصی اظهار داشت: کتاب دوتی اثری تخصصی است، اما با علاقه و پشتکار میتوان با آن ارتباط برقرار کرد. نویسنده در این اثر همچون معلمی دلسوز باخواننده همراه می شود، مسیر را پیشنهاد می دهد و کم کم او را به عمق مباحث می برد. اگر خواننده دو فصل نخست را با صبر و دقت بخواند، در ادامه مسیر از دستیافته های فکری کتاب بهره مند خواهد شد.
سمساریلر اظهار داشت: این اثر با نگاهی جامع، مخاطب را با نظریه پردازان و مکاتب متعدد اسطوره پژوهی آشنا می کند و دروازه ای برای ورود به دنیای گسترده اندیشه های اسطوره ای می گشاید.
وی اظهار امیدواری کرد: ترجمه فارسی این کتاب بتواند منبعی سودمند برای محققان، نویسندگان و دوست داران به فرهنگ و اسطوره در ایران باشد. محمدعلی موسوی فریدنی، نویسنده و اسطوره پژوه
اسطوره نگاری، پیش نیاز فهم اسطوره شناسی است
در ادامه این جلسه محمدعلی موسوی فریدنی، نویسنده و اسطوره پژوه، در رابطه با اهمیت این اثر و ترجمه فارسی آن سخن گفت.
موسوی فریدنی با اشاره به نقش دشوار منتقد و معرف اثر اظهار داشت: منتقد همچون بندبازی است که باید میان پدیدآورنده، اثر و مخاطب تعادل برقرار کند تا نه در ستایش افراط کند و نه در نقد بی انصافی.
وی اظهار داشت: مطالعه این کتاب برایش تجربه ای اعجاب انگیز بود، چونکه هر صفحه آن نوعی یادگیری تازه از جهان اسطوره بود و دریافت که با وجود سال ها پژوهش در شاهنامه و اسطوره های ایرانی، هنوز خیلی از مفاهیم را نمی داند.
این اسطوره پژوه اظهار داشت: با تمام علاقه ای که به اسطوره دارم، این کتاب به من نشان داد چقدر از فهم دقیق اسطوره فاصله دارم و چقدر باید باردیگر بیاموزم.
دایره المعارفی از اسطوره و معنا
وی با اشاره به ساختار علمی و آموزشی کتاب دوتی اظهار داشت: این اثر در حکم یک دایره المعارف اسطوره نگاری است که از هر مدخل، مکاتب و منابع اصلی را معرفی می کند و سپس ارجاعات لازم را در اختیار خواننده می گذارد. به نقل از ایشان، کتاب ضمن آنکه خواننده را با گستره ای از دیدگاه ها و نظریه های اسطوره شناسی آشنا می کند، همچنان او را تشنه نگه می دارد و مقدمه ای است بر خواندن آثار دیگر در این عرصه.
موسوی فریدنی اضافه کرد: مطالعه این اثر برای کسانیکه در شروع راه پژوهش در اسطوره شناسی هستند لازمست، چونکه نشان داده است چطور باید مسیر مطالعه را انتخاب کنند و از میان مکاتب و متون متعدد، یک شاخه را برای پژوهش عمیق تر برگزینند.
وی تاکید کرد: دوتی در این کتاب با روشی آموزشی و دقیق، نمایه ای مفصل از مفاهیم، نظریه پردازان و آثار مرجع عرضه کرده و مترجم فارسی نیز توانسته است با زبانی روشن و وفادار، این دانش را منتقل کند.
از تلویزیون تا جنگ سرد؛ خوانشی اسطوره ای از جهان مدرن
وی در قسمت دیگری از سخنان خود به محتوای متنوع کتاب اشاره نمود و اظهار داشت: نویسنده در فصل های پایانی نشان داده است که اسطوره چطور در جهان امروز از رسانه تا سیاست حضور دارد و حتی ساختار تلویزیون و فرهنگ مصرفی معاصر را نیز میتوان از نظر اسطوره تحلیل کرد.
این نویسنده با استناد به بخشهایی از کتاب اضافه کرد: دوتی بر این باور است که رسانه های نوین همچون تلویزیون، ذهن انسان را به شکلی شکل می دهند که خود به پدیده ای اسطوره ای بدل می شوند و درکی نمادین و گاه تحریف شده از حقیقت می سازند.
وی در ادامه اظهار داشت: نویسنده با بررسی نمونه هایی از اسطوره های سیاسی قرن بیستم، همچون سوءاستفاده های نازیسم از مفهوم اراده معطوف به قدرت، نشان داده است که چطور ایده های فلسفی می توانند به ابزار قدرت و ویرانی تبدیل شوند.
موسوی فریدنی در قسمتی از سخنانش به غیبت نام کارل مارکس در این کتاب اشاره نمود و اظهار داشت: مارکس یکی از بزرگ ترین اسطوره نگاران تاریخ اندیشه است، اما بنظر می رسد شرایط زمان نگارش کتاب و فضای جنگ سرد باعث شده است که نویسنده به او نپردازد.
وی با مرور ساختار چهاربخشی کتاب توضیح داد: این اثر شامل چهار بخش اصلی و چهارده فصل است که از مبانی نظری اسطوره تا پیوندهای آن با آیین ها، نمادها، ساختارگرایی، نشانه شناسی و آیین های تشریفاتی را در بر می گیرد.
این اسطوره پژوه تاکید کرد: دوتی در این کتاب با نگاهی آموزشی، دانش نظری را به هنر آموزش پیوند می زند و ترجمه فارسی آن نیز با دقت و تسلط انجام شده است.
وی با اشاره به کیفیت بالای ترجمه اظهار داشت: در کتابی بالاتر از پانصد صفحه، مترجم تنها چند ایراد جزئی لغوی دارد و این نشان از تسلط او بر زبان مبدأ و مقصد است.
این نویسنده خاطرنشان کرد: نتیجه خواندن این کتاب نوعی «گیجی مبارک» است؛ احساسی که یادآور می شود انسان هرچه بیشتر بداند، بیشتر درمی یابد که هنوز نادان است. مرضیه گلاب گیر، نویسنده و اسطوره پژوه
خوانش چندلایه از اسطوره در ترجمه تازه سمیه سمسارلیر
در ادامه این جلسه مرضیه گلاب گیر، نویسنده و اسطوره پژوه با خواندن قسمتی از ترجمه کتاب گفت جمله نخستین دوتی که می نویسد: «چیزها تغییر می کنند، این نکبت هم می گذرد» برای من معنا و پیامی فراتر از یک جمله دارد.
وی اضافه کرد: به باور من، همین نگاه به گذرایی رنج ها و تاب آوری در مقابل جهان نامیمون، علت پرداختن انسان به اسطوره است. انسان در طول تاریخ با داستانهای اسطوره ای توانسته است جهان پرآشوب خویش را تاب بیاورد و از دل این داستانها داروی شفابخش برای زیستن بسازد.
این نویسنده اظهار داشت: اسطوره ها در هر دوره تاریخی در قالب های تازه متولد می شوند و هر نسل به اندازه نیاز و ظرفیت خود از آنها بهره می گیرد. این داستانها نه تنها شادی و اندوه انسان را روایت می کنند، بلکه ابزار سازگاری با جهان اند. گلاب گیر اضافه کرد: کتاب دوتی به درستی نشان داده است که اسطوره هنوز در زندگی امروز حضور دارد و ما همچنان با داستانهای اسطوره ای می توانیم معنا و توازن خویش را در جهانی متغیر حفظ نماییم.
دوتی؛ از الهیات تا اسطوره شناسی نوین
وی با اشاره به خصوصیت های ساختاری و محتوایی کتاب اظهار داشت: این اثر سنگین و درعین حال پرکشش است. کتاب همان گونه که موسوی اشاره نمود، نوعی دایره المعارف کوچک از نظریه های اسطوره ای است که در هر صفحه اش خواننده با اندیشمندان و نظریه پردازان بزرگ این حوزه روبه رو می شود.
گلاب گیر خاطرنشان کرد: دوتی بر خلاف نویسندگانی که تنها از نظر یک نظریه سخن می گویند، همه دیدگاه ها را در کنار یکدیگر می نشاند و به خواننده می آموزد که هیچ اسطوره ای را نمی توان تنها با یک نظریه تحلیل کرد.
وی با تکیه بر چندگانگی روش شناسی دوتی اظهار داشت: در این اثر، نویسنده اسطوره را از دیدگاه های روان شناسی، جامعه شناسی، مردم شناسی و نشانه شناسی هم زمان بررسی می کند و این رویکرد چندلایه، غنای کتاب را دوچندان کرده است.
این پژوهشگر اضافه کرد: این رویکرد، خواننده را از تک نگری رها می کند و او را به خوانشی پویا، بینارشته ای و چندسطحی از اسطوره سوق می دهد.
وی اضافه کرد: همان گونه که در مطالعه میکروسکوپی باید از لنزهای مختلف برای دیدن جزییات استفاده کرد، در مطالعه اسطوره نیز باید با نظریه های متعدد و از زوایای مختلف به مبحث نگریست. این کتاب دقیقا چنین روشی را به کار می گیرد و مخاطب را از دید سطحی به درک عمیق تر می رساند.
هنر مدرن، تجربه ای تازه از اسطوره
گلاب گیر در قسمت دیگری از سخنان خود با اشاره به پیشینه تحصیلی دوتی در الهیات اظهار داشت: آگاهی نویسنده از متون دینی باعث شده است که رویکرد او به اسطوره، نگاهی تأویلی و میان متنی باشد.
وی اظهار داشت: دوتی در آثار خود اسطوره را نه به عنوان داستان های کهن، بلکه به مثابه پدیده ای زنده و درحال تجربه معرفی می کند. از نظر او، هنر مدرن شاید اسطوره را روایت نکند، اما آنرا تجربه می کند.
این نویسنده تاکید کرد: این خصوصیت موجب می شود کتاب اسطوره نگاری از یک پژوهش نظری صرف فراتر رود و به متنی تبدیل گردد که اسطوره را به جهان امروز پیوند می زند. در نگاه دوتی، اسطوره با روان شناسی، فرهنگ عامه و نشانه های دنیای معاصر در تعامل است و به این علت اسطوره از قالبی کهن و غبارآلود خارج می شود و در جهان مدرن کارکردی تازه می یابد.
گلاب گیر اضافه کرد: ترجمه سمیه سمسارلیر توانسته است این پیچیدگی نظری را به زبان فارسی منتقل کند و مخاطب ایرانی را با یکی از به روزترین و جامع ترین منابع اسطوره نگاری معاصر آشنا سازد.
وی تاکید کرد: این کتاب به ما یادآوری می کند که اسطوره نه در گذشته، بلکه در همین حالا و در تجربه زیسته ما جاری است.
به طور خلاصه، نویسنده در این اثر همچون معلمی دلسوز باخواننده همراه می شود، مسیر را پیشنهاد می دهد و کم کم او را به عمق مباحث می برد. این اسطوره پژوه عنوان کرد: با تمام علاقه ای که به اسطوره دارم، این کتاب به من نشان داد چقدر از فهم دقیق اسطوره فاصله دارم و چقدر باید بار دیگر بیاموزم. وی تصریح کرد: این کتاب به ما یادآوری می کند که اسطوره نه در گذشته، بلکه در همین حالا و در تجربه زیسته ما جاری است.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب