قم و نجف دو بال جهان تشیع هستند
جاویدانی: قم روحانیت تشیع برمبنای آموزه های دوده (ع) همیشه در مقابل ظالمان و ستمکاران و در کنار مظلومان و مستضعفان بوده اند و لکن شکل و چگونگی آنها برمبنای مصلحتها و تابع شرایط زمان و مکان بوده است.
مرتضی نجفی قدسی در یادداشتی آورده است: روحانیت تشیع برمبنای آموزه های دوده (ع) همیشه در مقابل ظالمان و ستمکاران و در کنار مظلومان و مستضعفان بوده اند و لکن شکل و چگونگی آنها برمبنای مصلحتها و تابع شرایط زمان و مکان بوده است.
در پی سخنان برخی افراد نا آگاه و یا مغرض که اهتمام دارند مشی حوزههای نجف و قم را از هم متمایز بدانند و از این رهگذر افتراقی بین جهان تشیع ایجاد کنند، مرتضی نجفی قدسی یادداشتی را به این شرح قلمی کرده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
«وَأَطِیعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکُمْ وَاصْبِرُواْ إِنَّ اللّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ» (انفال، ۴۶)
و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با همدیگر نزاع و کشمکش نکنید چون سست و بی رمق میشوید و هیبتتان هم از بین میرود و صبر و مقاومت کنید و بدانید که خدا با صابران است.
در سالهای اخیر گاهی برخی افراد ناآگاه و یا مغرض این گزاره را مطرح میکنند که مکتب قم چنین است و یا مکتب نجف چنان است و با این صغری و کبرای نادرست نتایج غلطی هم استنباط میکنند وعدهای ساده و نا آگاه هم باور میکنند که راه اینها از هم جداست گر چه هر دو حوزوی و شیعه اثنی عشری هستند!
در پی دیدار پاپ با مرجع تقلید شیعیان در نجف، به خصوص این نغمه سراییها بیشتر شده و متأسفانه عدهای به طبل اختلاف میکوبند و بعضاً حرمت شکنی هم میکنند و این دقیقاً همان چیزی است که دشمن مکار میخواهد تا از موضوعی تفسیر و الغاء غلط بکند و بین دو ملت بزرگ ایران و عراق و حوزههای قم و نجف که دو بال جهان تشیع هستند، اختلاف افکنی کند.
ما برای اثبات بطلان این مطلب لازم است به سابقة حوزههای ایران و عراق نگاهی داشته باشیم و ببینیم که آیا واقعاً این حوزهها در ادوار مختلف تاریخی متفاوت بوده اند و هر یک مکتب جداگانهای محسوب میشوند و یا خیر این گزاره از اساس غلط و نادرست است.
لزوم توجه به دوران ۲۵۰ سالة ائمه اطهار (ع)
اولاً این نکته را متذکر میشویم که دوران ۲۵۰ سال ائمه اطهاره(ع) هیچ کدامشان یکسان نیست و هر یک از آن ذوات مقدسه بر طبق شرایط زمان و مکان خود و مصلحتی که تشخیص میدادند عمل میکردند و ما چون آنها را«کُلّهم نور واحد» میدانیم عملکرد همة آنها را یکی میدانیم گر چه از لحاظ شکلی متفاوت هستند، ما نمیتوانیم بگوئیم که مثلاً حسن مجتبی (ع) صلح طلب بود و یا امام حسین (ع) انقلابی بود و یا امام سجاد (ع) فقط سرش در دعا و مناجات بود و یا امام باقر و امام صادق علیهم السلام هم فقط اهل درس و بحث بودند! همه اینها یکی هستند یعنی اگر امام حسن (ع) هم در زمان امام حسین (ع) واقع میشد همان کار حضرت سید الشهداء را انجام میداد و بالعکس و یا اگر امام حسین (ع) در زمان امام صادق (ع) واقع میشد همان کار حضرت صادق (ع) را انجام میدادند و بالعکس، شکلها به حسب ظاهر متفاوت می باشد ولی ماهیت یکی است و هیچ فرقی با هم ندارند و ما اگر این معنا را بفهمیم خیلی از مسائل برایمان حل خواهد شد.
ما برایمان تمام ائمه اطهار واجب الاطاعه هستند و همة آنها حجت الهی بوده اند و عملشان برمبنای عصمت بوده است و نعوذ بالله هیچ اشکال و ایرادی را به نحوة عملکرد آنان مطلقاً وارد نمیدانیم.
علمای بزرگ شیعه هم که جانشینان حضرت ولی عصر ارواحنا فداه در روی زمین هستند، سلوکشان تابع سلوک پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) است، آنان با استفاده از قرآن بعنوان منبع متقن وحی الهی و فرمایشات حضرات معصومین (ع) و با تعقل در وضعیت زمانی و مکانی و رعایت مصالح عمومی جامعه اسلامی به راهکاری میرسند و بر آن اساس عمل میکنند.
خداوند از علماء عهد و پیمان گرفته که در مقابل ظلم ظالمان به مظلومان سکوت نکنند
ثانیاً این نکته را متذکر میشویم که اصول و قواعدی در آموزههای دوده (ع) هست که هیچ وقت یک عالم نمیتواند خلاف آن عمل کند و باید در همان خط سیری که ائمه (ع) ترسیم کرده اند رفتار کند، مثلاً امیرالمؤمنین علی (ع) میفرمایند: «وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَی الْعُلَمَاءِ أَنْ لَا یُقَارُّوا عَلَی کِظَّةِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ... » خداوند از علما عهد و پیمان گرفته که در مقابل شکم بارگی ستمگران و گرسنگی مظلومان سکوت نکنند! (خطبه ۳ نهج البلاغه)
و با باز حضرت در نامه ۴۷ نهج البلاغه میفرمایند: «کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً» یعنی همیشه دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید. خوب اینها قواعد کلی است که در قرآن و آموزههای دوده (ع) جهت حرکت و وظیفة علماء را مشخص کرده است و طبیعی است که عالمان تشیع همیشه در همین چارچوب حرکت کرده اند، یعنی همیشه پشت و پناه مردم مظلوم بوده اند و در مقابل ظالمان و ستمگران ایستادگی میکرده اند حالا اشکالش متفاوت می باشد.
حوزه نجف در تقابل با استعمار انگلستان و فتوای جهاد آیت الله العظمی سید محمد کاظم یزدی
حوزة نجف که سابقهای بیش از یکهزار ساله دارد، هیچ وقت در مقابل ظلم و ستم خاموش نبوده است و همیشه قیام و جهاد علمای این حوزه ضد ظالمان و مستکبران اظهر من الشمس بوده است که به نمونههایی از آن میپردازیم.
در زمان جنگ جهانی اول که دول اسلامی مورد حمله قرار گرفت و قوای ایتالیا به لیبی حمله کرد و انگلیسیها به عراق و روسها و انگلیسیها با هم به ایران حمله کردند، آیت الله العظمی سید محمد کاظم یزدی از مراجع عظام نجف صاحب عروة الوثقی فرمان جهاد صادر کرد. در فتوای جهاد این مرجع بزرگ نجف چنین آمده است: «بسم الله الرحمن الرحیم در این ایام که دول اروپایی مانند ایتالیا به طرابلس غرب (لیبی) حمله نموده و از سویی روس ها شمال ایران را با قوای خود اشغال کرده اند و انگلیسی ها نیز نیروهای خودرا در جنوب ایران پیاده کرده اند و اسلام را در معرض خطر نابودی قرار داده اند، بر عموم مسلمین از عرب و ایرانی، واجب است که خودرا برای عقب راندن کفار از ممالک اسلامی، مهیا سازند و از بذل جان و مال در راه بیرون راندن نیروهای ایتالیا از طرابلس غرب و اخراج قوای روسی و انگلیسی از ایران هیچ فروگذار نکنند برای اینکه این عمل از با اهمیت ترین فرایض اسلامی است تا به یاری خداوند دو مملکت اسلامی از تهاجم صلیبیها محفوظ بماند. سید محمد کاظم یزدی».
ملاحظه میفرمایید که این مرجع بیدار با فتوای خود چگونه از جهان اسلام شامل شیعه و سنی دفاع میکند و عرب وعجم را بر ضد قوای دشمن به حرکت در میآورد و این فتوی نشان داد که حفظ کشورهای اسلامی چقدر برای علماء مهمست و آنان حتی در زمان غیبت حضرت حجت (ع) میتوانند فرمان جهاد صادر کنند.
در زمان اشغال عراق در جنگ جهانی اول توسط انگلیسیها علمای نجف و کربلا فتوای جهاد دادند و عده زیادی از مجتهدان بزرگ و طلاب در کنار عشایر غیور عراق از بصره و ناصریه و کوت تا نجف و کربلا و بغداد لباس رزم پوشیدند و با اشغالگران انگلیسی به جنگ پرداختند. در این جنگ آیت الله العظمی سید محمد طباطبایی فرزند بزرگ آیت الله العظمی سید محمد کاظم یزدی و برادرش سید محمود طباطبایی و آیت الله العظمی مصطفی کاشانی و فرزندش سید ابوالقاسم کاشانی، آیت الله العظمی محمد تقی خوانساری، آیت الله العظمی محمد حسین کاشف الغطاء، آیت الله العظمی سید محسن حکیم و بسیاری دیگر از علماء در صف اول نبرد با انگلیسیها بودند.
فتوای میرزای شیرازی در تحریم توتون و تنباکو
در جریان سفر سوم ناصرالدین شاه قاجار به اروپا، قراردادی استعماری با کمپانی رژی انگلستان بین دول ایران و انگلیس به امضاء رسید که برمبنای آن امتیاز تجارت توتون و تنباکو به کمپانی رژی واگذار شده بود و این مورد در اصل با استقلال کشور ایران سازگاری نداشت و اقتصاد کشور را در اختیار غربیها میگذاشت، مرحوم آیت الله العظمی سید محمد حسن شیرازی معروف به میرزای شیرازی که حوزة علمیة خودرا از نجف به سامرا منتقل کرده بود، به محض اطلاع از این قرار داد استعماری نامهای به ناصرالدین شاه نوشت و او را به حفظ استقلال کشور و لغو این قرار داد فرا خواند که ناصرالدین شاه به این نامه پاسخی نداد و میرزای شیرازی هم گفته بود حالا که شما این قرار داد را باطل نمیکنید ما آنرا باطل میکنیم و ناگهان فتوایی تاریخی صادر کرد که:
«بسم الله الرحمن الرحیم، الیوم استعمال تنباکو و توتون بایّ نحو کان در حکم محاربه با امام زمان مقابل السلام است. حرره الاقل محمد حسن شیرازی».
به محض اینکه این فتوا با نخستین محموله پستی به آیت الله العظمی آشتیانی از مراجع و علمای طراز اول تهران رسید، بلافاصله به دستور ایشان در یکصد هزار نسخه بازنویسی و تکثیر یافت و به تمام نقاط ایران رسید و آنچنان تأثیر گذاشت که حتی در حرمسرای ناصرالدین شاه، خدمه وی قلیانها را شکستند و توتون و تنباکوها را به آتش کشیدند!
اعتماد السلطنه در کتاب خاطرات خود از نفوذ فتوای میرزای شیرازی مینویسد که در آن زمان اخیرا در تهران میدان بزرگی برای مسابقه اسب سواری فراهم شده بود و هر روز حدود سی هزار نفر از جوانان به تماشای این مسابقه میپرداختند که پس از فتوای میرزای شیرازی در این سی هزار نفر حتی یک نفر از جوانان حاضر به سیگار کشیدن نبود!
اینکه میگویند حرمت مراجع عظام تقلید باید حفظ شود برای نقش آفرینی در چنین روزهایی است که کمر دشمن را با یک فتوی بشکند.
فتوای جهاد آیت الله العظمی سیستانی
پس از اشغال متوالی بخش های وسیعی از کشور عراق که عمدتا با تبانی آمریکاییها و بعثیها و برخی مسئولان محلی و با خیانت و خلع سلاح ارتش و محافظین شهرها و استانها انجام شد، به ناگاه مسئولان عراقی دیدند که کشورعراق با توطئه بزرگی روبروست و وهابیون و تکفیریها سپاهی به اسم داعش بوجود آورده اند و اینها با جنایات وحشتناک و سربریدنها و خونریزیها در حال حرکت به سمت شهرها و عتبات عالیات هستند و بغداد هم در معرض سقوط است و هر چه دولتمردان عراقی به آمریکاییها التماس میکردند که به ما کمک کنید و جلو پیشرفت داعش را بگیرید که آنها جواب منفی میدادند و مشخص بود که برنامه ریزی خودشان است و داعش و دیگر گروههای تکفیری توسط عوامل آنها در منطقه مانند سعودیها و دیگران سازماندهی شده اند و قصد اشغال کل عراق را دارند.
در این هنگام بود که دست یداللهی ظاهر شد و با یک فتوای جهاد آیت الله العظمی سیستانی تمام معادلات و برنامه ریزی غربیها و صهیونیستها و وهابیهای سعودی به هم ریخت و میلیونها جوان آمادة شهادت و حفاظت از شهرها و روستاهای عراق شدند و شهید بزرگوار قاسم سلیمانی و همرزم فداکار او شهید ابومهدی المهندس تلاش بسیاری در ساماندهی و آموزش نیروها کردند و بالاخره با تلاش و کوشش و جهاد پیوسته، کل عراق را از سیطره داعش پاک کردند و در همین مدت کوتاهی که داعش برخی شهرها و روستاهای کردنشین، سنی نشین و یا شیعه نشین را اشغال کرده بود چه جنایاتی انجام داد و هزاران کودک و نوجوان را به شبکههای قاچاق انسان که صهیونیستها هستند فروختند و آنها اعضاء بدن آنها را به تاراج بردند و چقدر به نوامیس مسلمین بی حرمتی و تجاوز کردند و خلاصه هر کار پست و شیطانی بود اینها مرتکب شدند و پس الان شهرها و روستاهایی که در اشغال داعش بودند قدر فتوای آیت الله العظمی سیستانی این مرجع هشیار و بیدار را بیشتر میدانند چونکه اگر این فتوی نبود آیندة عراق کاملاً مانند پرچم داعش، سیاه میشد.
حرکتهای جهادی در حوزه نجف منحصر به اینها نیست و اگر شرح مجاهدات علمای آن حوزه یک هزارساله بخواهد تبیین شود کتابها باید نوشت، حالا چنین حوزهای که پیشگام در همة مبارزات ضد استعماری و استکباری بوده است را به حوزهای ساکت و خاموش متهم کردن جفا نیست!
نقش مراجع نجف در پیروزی انقلاب مشروطه ایران
حتی پیروزی انقلاب مشروطیت در ایران مرهون حمایت مراجع ثلاثه نجف یعنی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی صاحب «کفایة الاصول»، شیخ عبدالله مازندرانی و میرزا حسین خلیلی تهرانی بود که به مخالفت با مظفرالدین شاه قاجار پرداختند و از مشروطه خواهان حمایت کردند، آنها حتی شاه ایران را تکفیر و از سلطنت خلع کردند. آخوند خراسانی انقلاب مشروطیت را نوعی جهاد می دانست که می بایست همة مسلمانان در آن شرکت نمایند و او شرکت همگان را در این امر واجب کرده بود.
سیر تطور حوزة قم، کوشش های آیت الله العظمی حائری یزدی، آیت الله العظمی بروجردی و امام خمینی
در بحث حوزههای ایران باید بگوئیم که پیش از قم مرکزیت حوزه تقریباً حدود سیصد سال از عصر صفویه تا اواخر قاجاریه در اصفهان متمرکز بود و البته شهرهای مهمی چون مشهد، شیراز، تبریز، یزد و همدان هم از حوزههای پرباری برخوردار بودند که شرح مجاهدتهای آنها لااقل از زمان مجلسیها در اصفهان و کبار علمایی که پدید آمدند و چه حرکت هایی داشته اند، شرح و بسط مفصلی میطلبد که از حوصله این یادداشت دیگر خارج است و اما حوزة قم که قدمتی یکصد ساله دارد هم شرح و بسط مفصلی میطلبد، امّا اگر کسی به نقش آفرینی حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه و شرایط آن روزگار خفقان رضا خانی توجه کند متوجه میشود که این عالم بزرگوار با چه زحمتی و خون دلی این حوزة نوپا را حفظ و آبیاری کرد تا به رشد و کمال برسد. رضاخان قلدر در سال ۱۲۹۹ شمسی با کودتایی که توسط انگلیسیها حمایت میشد بر کشور ایران حاکم شد و این پس از آنی بود که سه سال متوالی دولت های روس و انگلیس مردم ایران را مانند «شعب ابی طالب» در گرسنگی و قحطی مصنوعی قرار دادند، آنان تمامی مرزهای غربی، شرقی - جنوبی و شمالی ایران را مسدود کردند و مانع از ورود هر کالا و مواد خوراکی شدند و حتی رذیلانه گندم و مواد غذایی موجود در شهرها را خریدند و مردم هم نمیدانستند که چه نقشهای برای آنان کشیده اند و خلاصه قحطی سه ساله ایجاد کردند و از جمعیت ۲۰ میلیونی ایران در آن زمان، ۹ میلیون نفر در اثر گرسنگی و طاعون و وبای ساختگی آنها مردند وهنگامی که رمق ملت گرفته شد ظالمی مثل رضا خان را مسلط کردند.
بعضی میگویند چرا وقتی مدرس را تبعید کردند علماء و ملت قیام نکردند! خوب کاملاً معلوم است آنها سه سال جان ملت را از گرسنگی گرفتند و ۹ میلیون نفر از بین رفتند و آنهایی هم که باقی مانده بودند تاب و توان استقامت نداشتند خوب حالا در چنین شرایطی آیت الله العظمی میرزا عبدالکریم حائری حوزة قم را تأسیس میکند، رضا خان هم اهداف دشمنان و انگلیسیها را مانند کشف حجاب و قدغنی هر گونه عزاداری برای امام حسین (ع) و ممنوعیت لباس روحانیون را یکی بعد از دیگری اجراء میکند.
رضا خان حتی همسر خودرا با همرانانش دستور میدهد به قم بیایند و در حرم حضرت معصومه (س) بی حجاب بچرخند و بگردند که با مخالفت مرحوم آیت الله العظمی شیخ محمد تقی بافقی روبرو میشود و خبر به گوش رضا شاه میرسد و بلافاصله با وزیر دربار به قم میآید و با چکمه هایش وارد حرم حضرت معصومه شده و مرحوم آیت الله العظمی بافقی را شخصاً کتک میزند و چکمه اش را بر گردن او میفشارد بطوری که نزدیک بود جان بدهد و سپس او را به زندان میافکند و بعد از چندی با وساطت آیت الله العظمی حائری یزدی او را آزاد ولی به شهر ری تبعید میکند و تا آخر عمر نیز همانجا دار فانی را وداع گفت.
حالا در چنین شرایطی که تاب و توان مقاومت برای ملت نمانده و حوزهها و علماء همه تار و مار شده و آیت الله العظمی حائری توانسته حوزهای را در قم سرپا کند، رضا خان خود اقرار کرده که چندین بار قصد داشته است حوزة قم را با خاک یکسان کند ولی دنبال بهانهای بود و مرحوم آیت الله العظمی حائری یزدی با صبر و حلم، نگذاشت رضا خان هیچ بهانهای برای چنین کار پیدا کند، حالا اگر کسی بگوید این حوزه قم چرا در آن موقع قیام نکرد ؟! خوب طبیعی است شرایط مهیا نبود، علماء هیچوقت کار غیر عاقلانه انجام نمیدهند و برای هر کاری و حصول نتیجه محاسبه میکنند و در آن شرایط ایجاب میکرد آیت الله العظمی حائری با سکوتش حوزه قم را از گزند رضاخان حفظ کند تا این حوزه به رشد و کمال لازم برسد و طلابی را تربیت کنند و در حقیقت نیروی حوزوی انقلاب آینده امام خمینی را تامین نمایند و ملت ایران هم بتواند پس از آن قحطیها و سختیها قدری خودش را بازسازی کند تا بتوانند در پشتیبانی از علماء و روحانیت به میدان بیاید.
رفتار حضرت آیت الله العظمی بروجردی هم که مرجعیت عامه در جهان اسلام پیدا کردند با کمال ظرافت و رعایت مصلحت ها و اولویت ها بود و خود حضرت امام هم یکی از کسانی بودند که سبب هجرت آیت الله العظمی بروجردی از بروجرد به قم شدند و سال ها این مرجع عظیم الشأن و دیگر علمای بلاد تلاش کردند تا حوزههای علمیه سامانی بگیرد و مکتب تشیع در عالم اسلامی از مهجوریت در آمده و حتی الازهر مصر رسماً فتوا داد و مذهب شیعه را بعنوان یکی از مذاهب رسمی پنجگانه معرفی نمود.
بعد از ارتحال آیت الله العظمی بروجردی و غائله انجمنهای ایالتی و ولایتی حرکت امام خمینی و دیگر علما و مراجع در قم شروع شد و در خرداد ۱۳۴۲ به اوج خود رسید و حدود ۱۵ سال این حرکت انقلابی فراز و نشیب داشت تا بحمدلله به نتیجه رسید و نظام مقدس جمهوری اسلامی به بار نشست. خوب شما وضعیت اجمالی حوزة قم را در یکصد سال اخیر مشاهده میکنید، چه سیر تطوری دارد، حالا آیا درست است گرفتار افراط و تفریط بشویم و عدهای را متهم به بی تحرکی و صامت و راکد بودن و یا طور دیگر تفسیر نماییم و حال آنکه همة علماء در مقطع خود برمبنای تکلیف خود عمل کرده اند و مأجور هستند.
بنابراین هیچ فرقی بین حوزة قم و نجف نیست، آنهایی که حوزة نجف را غیر انقلابی معرفی میکنند پس این همه فتواهای جهاد با کفار و استعمارگران را چه میگویند؟!
مبارزات آیت الله العظمی سید محسن حکیم با حزب بعث عراق
مرحوم آیت الله العظمی سید محسن حکیم نیز که در زمان خود مرجعت عامه پیدا کرد باپیدا شدن حزب بعث با تمام وجود با آنها مقابله نمود و با فتوای: «الشیوعیه کفرٌوالحاد» بزرگترین ضربه را به حزب بعث وارد کرد و تا وقتی هم زنده بود حزب بعث جرأت بسیاری از کارها را نداشت چون قدرت مرجعیت فراگیر بود وعشایرغیورعراق هم همه مقلد او بودند ولی از پس از ارتحال ایشان به یک هفته نکشید که فشارها به حوزة نجف و ایرانیهای ساکن عراق آغاز شد و به خوبی به یاد دارم که در آن زمان بعثیها بلندگو بر ماشین هایشان نصب کرده و به ایرانیها هشدار میدادند که یک هفته فرصت دارید عراق را ترک کنید که ما هم در همان زمان به ایران بازگشتیم.
صدام و حکومت بعثی بعدها از کینهای که از آیت الله العظمی حکیم به دل داشتند تمام فرزندان و دودمان ایشان را شهید و آواره کردند، البته به دیگر علماء هم رحم نکردند، خیلی از علماء را در زندانهای مخوف کشتند و جسدشان را هم تحویل ندادند و مشخص نیست پس از انتفاضه عراقیها بر سر حضرت آیت الله العظمی خویی چه آوردند که مرموزانه در بیمارستان دار فانی را وداع گفت.
در زمان جنگ اعراب و اسرائیل واکنشهای علماء و حوزه نجف را ببینید، بیانیه آیت الله العظمی خویی را در آن مقطع ببینید و بیخود صغری و کبری غلط برای خود نچینید و بعد هم نتیجه بگیرید که حوزه نجف سنتی است و انقلابی نیست! خیر آقا هر دو حوزه قم و نجف هم سنتی بوده اند به وقتش و هم انقلابی بوده اند به وقتش و اهتمام نکنید از هر فرصتی سو استفاده کنید و بین این دو حوزة کهن که مانند دو بال برای جهان تشیع هستند، افتراق ایجاد کنید!
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب