ملتی که ادبیات جنگش را حفظ کند می تواند از مملکتش محافظت کند
جاویدانی: به گزارش جاویدانی، مرتضی سرهنگی معتقد است: ملت هایی که می توانند ادبیات جنگ خویش را حفظ کنند، حدود و ثغور مملکتشان را هم می توانند حفظ کنند.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، مرتضی سرهنگی در گفتگویی با حوزه هنری درباره ی جنگی که پشت سر گذاشتیم و خاطراتی از نوشتن درباره ی جنگ نکاتی را بیان کرد، مشروح این گفتگو که بصورت تصویری ضبط شده است را می خوانید:
* شما اساتید و بزرگان عرصه ادبیات، تجربه ای طولانی تر از جنگ تحمیلی سال ۵۹ دارید. ما هنوز در این حوزه (جنگ تحمیلی ۱۴۰۴) کم تجربه هستیم و در پی یافتن سرنخ و راهنمایی هستیم. به نظر شما ما چه طور می توانیم ادبیات پایداری این جنگ را پایه گذاری کنیم؟ به عنوان مثال، در سالیان ۶۱، ادبیات جنگ شروع شد، تکمیل شد و راه افتاد. این جنگ تحمیلی جدید را چطور میتوان بصورت ادبی ساخت و روی آن کار کرد؟
می گویند ملت هایی که می توانند ادبیات جنگ خودرا حفظ کنند، حدود و ثغور مملکتشان را هم می توانند حفظ کنند. به نظر من، این نکته ای کلیدی است که ما توانستیم ادبیات جنگ هشت ساله را حفظ نماییم و با حفظ این ادبیات، بچه های مدافعان حرم توانستند دورتر از مرزهای خودمان دفاع بکنند، وقتی می گفتند چرا آنجا جنگ می کنید؟ الان معلوم می شود که آنجا باید جنگ می کردیم که اینها نیایند تو. وقتی مچ لبنان و سوریه را می خوابانند، این اتفاق می افتد، راحت می آیند داخل.
برای این جنگی که در این چند روز داشتیم _که هنوز یک عنوان خوب برایش پیدا نکرده ایم_ باید فکر نماییم و یک تیتر خوب برایش پیدا نماییم. بطورمثال می گوئیم «تحمیلی»، این انفعال دارد و خوب نیست. ما باید بتوانیم یک روایت صحیح از این ۱۰ _ ۱۲ روز جنگ داشته باشیم.
*چه چارچوب ها و عناصری می توانند ما را نجات دهند؟
ادب و هنر می توانند ما را نجات بدهند. ببینید، اسرائیلی ها می آیند ناجی العلی، کاریکاتوریستی که شخصیت «حنظله» را خلق کرد، ترور می کنند، ناجی العلی با قلمش به اندازه یک لشکر برای فلسطین در سطح جهان کار می کرد. او را تاب نیاوردند، فلسطین با حنظله و ناجی العلی معروف است؛ ما باید به طرف هنر و ادبیات برویم.
یکی از بچه های حوزه هنری یک مصاحبه ای کرده با یک پسر جوانی که بسیجی است و قالی می بافد. فرش می بافد. وی در یکی از عملیات ها دستش آنچنان مجروح می شود که می خواهند قطع کنند دستش را. و می گوید «اگر دستم را قطع کنند من چطوری فرش ببافم؟» در جنگ ما این هنرمندان را از دست می دهیم. ما باید بتوانیم روایت صحیح این واقعه را حفظ نماییم.
*اگر شما الان بخواهید فی المجلس یک قابی انتخاب کنید، یک شخصیتی، یک روایتی را انتخاب بکنید که به آن بپردازیم، چیست؟
ببینید تا وقتی که این جغرافیا وجود دارد جنگ هم هست. این جغرافیای ما خودش ابرقدرت است در منطقه، دنیا اگر بخواهد کاری بکند و موفق بشود این جغرافیا را باید تجزیه کند. یعنی آذربایجان شرقی را باکو بردارد، خوزستان را عراق. بماند بطورمثال اراک و کاشان و اصفهان و تهران و ساوه و گرمسار.
*یک چیز کوچولو و زخمی.
و این اتفاق نمی افتد، یعنی ما نمی گذاریم که بیفتد. به نظر من یک کارهایی هست که الان می شود انجام داد، یک چیزهایی که بالقوه وجود دارد، خاطرات آقا رشید، خاطرات محمد آقای باقری، اینها توی مرکز اسناد سپاه هست. می شود اینها را سریع انداخت به جریان و کار کرد، و می شود با بچه های پدافند صحبت کرد، می شود با بچه های موشکی صحبت کرد، که این ها چه کار کردند و چه کردند… شما اگر بخواهید در دنیا، جنگی اتفاق نیفتد باید قوی باشید. ما این تجربه را در جنگ با عراق کردیم؛ جغرافیای ایران ۳.۷ برابر عراق است، ما نزدیک چهار برابر عراقیم. جمعیت ما سه برابر عراق است، ما حدودا ۷ برابر برتری طبیعی داریم نسبت به عراق. الان هم همینجوری است جمعیت مان. این ۷ برابر برتری طبیعی رو حدود ۳۲ -۳۳ کشور پر کردند این کاستی را. ما از ۱۵ کشور اسیر گرفتیم، من روزنامه نگار بودم، این اسیرها را من دیدم و من با آنها صحبت کردم.
*اولین کتابتان همین بود! خاطرات اسرای عراقی.
آفرین، این ها از تمامی جای دنیا بودند. آمدند آن کاستی را پر کردند. ولی با همه این احوال اجازه ندادیم عراق خاک ما را بگیرد و به اهدافش برسد، و نرسید. با آنکه این همه پشتوانه داشت. حتی یک افسر عراقی بود، به من می اظهار داشت که ما توی یک عملیات شما را عقب می زدیم، مارش می زدیم و هیاهو می کردیم و… می گفت سیل هدایا بود که از این کشورهای عربی به ما می دادند! گفت ماشین لباسشویی خانه من از همین هدایاست، یخچال ما همینطور… یعنی یک چیز عجیب غریبی بود.
آنها توی مصرف سلاح اصلاً محدودیت نداشتند. یک زمانی بود، یک افسر عراقی بود می اظهار داشت که ما یک سایت تعمیر تانک داشتیم، گفت عدنان خیرالله آمد آنجا _وزیر دفاع بود و پسر دایی صدام هم بود، برادر خانمش هم بود_ گفت پس از این تعمیر تانک منسوخ می شود! روس ها تانک تی ۷۲ به آنها دادند، هفت، هشت سال بعد به عراقی ها دادند. امکانات زیادی داشت، ولی با همه این احوال بچه ها می زدندش.
ما باید با همین احوال بتوانیم یک روایت سالم داشته باشیم، روایت سالم، و زبان هنر، و ادبیات و ترجمه! یک وقتی زمان جنگ، می گفتیم که عراقی ها وقتی عربی صحبت می کنند، نزدیک به یک میلیارد مخاطب دارند؛ ما فارسی صحبت می نماییم خودمان مخاطبش هستیم! آن موقع یادم است کیهان و بعضی روزنامه ها یک صفحه عربی منتشر می کردند، انگلیسی منتشر می کردند، تا دنیا حرف ما را بشنود. حالا بعد رادیو عربی درست شد. ادبیات و هنر و حفظ سلامتِ روایت این جنگ و پیدا کردن یک عنوان جامع کاری است که باید بشود.
*شما اگر بخواهید یک عنوان انتخاب کنید چی می گوئید؟
باید فکر کنم… ببینید من خودم چون روزنامه نگارم، «تیترمَن» هستم، بسیاری از اسم کتاب ها را خودم گذاشتم. از نورالدین پسر ایران بگیر تا بقیه کارها… من باید فکر کنم، از این حال باید بیایم بیرون. ما دیگر آدم پیش از جنگ نمی شویم، یک چیز دیگر هستیم الان. به لحاظ ذهنی درگیریم، بگذاریم غبار بنشیند، یک خرده زلال بشود، بفهمیم که چی به چی است. ما لطمه خوردیم، هزینه دادیم، فرماندهان درجه یک ما رفتند، ولی هستند و پر می نماییم. در جنگ هشت ساله هم همین جوری بود. محمد آقا نشست بجای داداشش حسن باقری. بعد می شود محمد باقری… هستند الحمدلله.
*حالا اگر شما الان بخواهید بگویید، می فرمایید باید یه تأملی بکنیم، باید فکری بکنیم، اینها یک رسوبی بکند… اگر بخواهید الان یک شخصیتی، یا یک بخشی، یک قابی ببندیم روی قسمتی از چیزی که تا الان اتفاق افتاده، نظرتان چیست؟ که برود و روایت بشود...
ببینید ما اول باید خاطره داشته باشیم. خاطره مثل شیر می ماند، شیر باید باشد که شما مشتقاتش را بگیرید. کره پنیر ماست کشک هرچی… اول باید آن روایت سالم باشد. خاطرات را تعریف نماییم، بعد مبنی بر آنها دیگر می شود کار کرد.
*خاطره کی؟
مردم عادی، این بهترین کار است. یعنی نزدیک ترین روایت به جنگ، خاطرات و خاطرات شاهد عینی است؛ به لحاظ اعتباری درجه یک است. این ها را جمع نماییم، خاطرات بچه های پدافند را باید جمع نماییم، بچه های امدادگر را باید جمع نماییم، بچه های...
*کسانی که توی سطح یک درگیری داشتند.
این ها را ما باید پیدا نماییم که چه جوری است. خاطره خائنان را بتوانیم جمع بکنیم… در جنگ جهانی دوم زن هایی که خیانت کرده بودند به فرانسه _وقتی آلمانی ها آمده بودند پاریس را گرفته بودند_ اینها را می آوردند در انظار و سرهایشان را از ته می تراشیدند، دخترها و زن هایی که خیانت کرده بودند… این بحث خیانت بحث مهمی است که پیدا بکنیم، یعنی بطورکامل نشان داد که ما یک حفره ای داریم.
*ان شاالله که بتوانیم واقعا مثل فرمایش شما یک روایت سالم داشته باشیم، این بازنمایی را بتوانیم داشته باشیم، مظلومیت و اقتدار را… پس از مرور اینروزها داشته باشیم.
من یک سفر رفتم روسیه، آنجا با اتحادیه نویسندگان جنگ ملاقات کردم. هنوز اتحادیه دارند! نویسنده های جنگشان هنوز هستند. یک باغی بود، یک باغ قدیمی بود، عین حوزه قدیمی بود. رئیسش بیمارستان بود، گفتند که ما بهش گفتیم که دو تا خبرنگار از ایران آمدند؛ با آقای بهبودی رفته بودیم. رئیسشان آمد، احترامش کردند و شال و کلاهش را گرفتند، از اینجا تا اینجا مدال داشت. این آدم نظامی بود و تانکیست بود. می گفت به بسیاری از اسناد دسترسی داشتم… من کارت ویزیت این را با ماشینی که ما را می برد نگاه می کردم، راننده این را شناخت.
*نظامی بود؟
بله، گفت شما با این ملاقات کردید؟ گفتیم بله. گفت این آدم بزرگی است. پس از یکی دو سال فوت کرد، نامه نوشتند که فوت کرده. او آمد به ما اظهار داشت که به من گفتند که دو تا خبرنگار جنگی از ایران آمدند اتحادیه را بازدید کنند؛ من دو سه ساعت از بیمارستان مرخصی گرفتم بیایم شما را ببینم! یعنی اینقدر مهم بود، آخر سر بهش گفتیم شما هنوز دارید کار می کنید پس از نیم قرن؟ گفت یک چیزی من به شما بگویم، روسیه بدون ادبیات جنگش فقط یک سرزمین پهناور است! هیچی نیست. چرا او را باید نگه دارم؟ همان صحبت اولمان!
*برایش هویت می سازد.
ملتی که بتواند ادبیات جنگش را نگه دارد، حدود و ثغور مملکتش را حفظ می نماید. این هم می آید قسمتی از دارایی ما می شود؛ یعنی دارایی معنوی ما می شود. توی بوسنی...
*آنها ادبیات جنگ ندارند، ادبیات جنگشان فربه نیست.
دلیل دارد، الان به شما می گویم… آنجا کنفرانس خاطرات جنگ بود، بحث این بود که اینها خاطرات جنگشان را می نویسند، دادگاه لاهه اینها را به عنوان جنایتکار جنگی احضار می کند و زندانی می کند. یکی از دلایلش که آنجا ما گفتیم بروند به طرف خاطرات خانم ها و بچه ها این بود؛ اما خب اینها می نوشتند و می رفتند زندان، مثل ژنرال راسیم دلیچ. خاطراتش را آوردیم اینجا و ترجمه کردیم. راسیم دلیچ سه سال رفت زندان! برای همین کتاب! بعد هم آمد و چند وقت بعد هم فوت کرد…آنجا ارتش الان آمده؛ انجمن حفظ دستاوردهای جنگ بوسنی و هرزگوین. این مال ارتش است، ارتش دارد کار می کند آنجا. کار خوبی هم دارند می کنند، چرا؟ چون این ادبیات قیمت تمام شده جنگ را در می آورد! قیمت اینجا در نیامده هنوز. برای این است که ما با کشورمان بدرفتاریم، اختلاس داریم، دزدی می نماییم، کم کاری داریم… البته هستند آنهایی که خوب کار می کنند، پدرشان دارد در می آید ولی این قیمت باید دربیاید!
*قیمت به نظرم در آمده، ولی همه گیر نیست.
حالا آن وقت این را ادبیات و هنر می تواند همه گیرش بکند، شاید این تعبیر بهتری باشد که شما می فرمایید. این که روسیه بدون ادبیات جنگش فقط خاک پهناور است به نظر من درس بزرگی است.
*کتاب های خانم الکسوویچ که نوع خاصی از روایت است، از یکی از این کتاب هایی که دارد به پس از شوروی می پردازد، این جمله قشنگ توی ذهن من مانده. با یک نفر دارد صحبت می کند که بابا چرا بطورمثال اینجوری شد و… ناراحت است از فروپاشی، که می گوید خیلی خب، باشه! بطورمثال فلان شد، شد روسیه، برای ما ژامبون آمد، ولی به ژامبون که نمی شود افتخار کرد! من چکاره بودم، با همان کارم داشتم افتخار می کردم، فکر می کردم که عضوی از یک نظامی هستم که دارم حتی همین کاری که _ سبزی بطورمثال دارم می فروشم _ سبزی فروختن من دارد یک نیازی را از یک جامعه برآورده می کند و برایم مقدس بود. حالا به تلویزیون داشتن و مک دونالد داشتن و ژامبون و به اینها نمی توانم افتخار کنم. به یک آرمانی می شود افتخار کرد.
من دیدم این را، یعنی موقع انتقال آنجا بودیم، بطورمثال راهنمای ما می گفت پس از ساعت ۱۰ شب به عنوان خارجی ما نمی توانیم زیاد تو خیابان بمانیم. آنجا من می دیدم، فرض می نماییم اگر یک کالایی بود که تولید خود روسیه بود و بطورمثال به پول ما می شد ۱۵ هزار تومان، ۱۷ هزار تومان. اگر مال آمریکایی ها بود و آورده بودند ۶۰ -۷۰ هزار تومان بود! صف می ایستادند بروند بوتیک ها را تماشا کنند. درست است، ما نمی توانیم به این ظواهر افتخار کنیم؛ هیچ افتخاری هم ندارد.
در ضمن این را هم بگویم، بسیاری از فارسی زبان ها هم ایرانی نیستند! ایرانی بمانیم. مسلمان که هستیم… یک چیز ملی به نظر من دفاع ملی، بطورمثال ببینیم کم و کسری چه دارد؛ و بعد فکر نماییم به این عنوان!
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب