اسلامی ندوشن فرزند ایران بود او باور داشت رسالت ایران به انتها نرسیده
به گزارش جاویدانی، درست ۱۰۱ سال پیش، فرزندی در ندوشن به دنیا آمد که امروز در نیشابور آرام گرفته است، او به حق فرزند ایران بود. محمدعلی اسلامی ندوشن یکی از محققان، نویسندگان و ادیبان ایران است.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی:
درست ۱۰۱ سال پیش، فرزندی در ندوشن به دنیا آمد که امروز در نیشابور آرام گرفته است، او نه تنها فرزند یزد که به حق فرزند ایران بود. محمدعلی اسلامی ندوشن یکی از محققان، نویسندگان و ادیبان برجسته ایرانی بوده که آثار گوناگونی در رابطه با ایران، فرهنگ و تاریخ ایران نوشته است. هرچند بعد از تحصیل حقوق در فرانسه و بازگشت به ایران مدتی به کار قضاوت پرداخت؛ ولی سر انجام در سال ۱۳۴۸ با دعوت فضل الله رضا به دانشگاه تهران رفت و سالهای تدریسش در دانشکده ادبیات شروع شد. همانجا هم با شیرین بیانی استاد تاریخ دانشگاه تهران آشنا شد و ازدواج کرد. محمدعلی اسلامی ندوشن در جوانی
برای او ایران معشوقی ازلی و ابدی بود؛ او ایران را نه تنها یک خاک معین بلکه یک مفهوم فرهنگی و تاریخی می داند که شامل تمدنی چند هزار ساله است. همچون کتاب ها و آثاری که مستقیم در رابطه با ایران دارد میتوان به «ایران و تنهائیش»، «ایران و یونان در بستر باستان»، «زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه»، و «سرو سایه فکن» اشاره نمود. اسلامی ندوشن در آثارش نشان داده که ایران کشوری با تاریخ پرحادثه و فرهنگی غنی است که در طول تاریخ توانسته است هویت فرهنگی خویش را حفظ کند و همواره تمدن زنده و پویایی داشته باشد.
او بر این باور است که ایران دو بدنه تاریخی دارد؛ یکی قبل از اسلام و دیگری بعد از اسلام که این دو به هم وصل بوده و مکمل همدیگرند. به باور او: «ایران کشوری بوده که در دوران قبل از اسلام تاریخ خاصی داشته، کشور نیرومند با ثبات سیاسی بوده که هر کدام از سلسله ها در آن چند قرن حکومت کرده اند، به نظرم پس از اسلام امپراطوری سیاسی پیش از اسلام به امپراطوری فرهنگی تبدیل شد، دوران پس از اسلام دستاوردهای خویش را داشت و فرهنگ اوضاع و احوالش تغییر کرد؛ اما باید بدانیم ایران دو بدنه دارد؛ یکی پیش از اسلام و یکی پس از اسلام، اما این دو بدنه از هم جدا نیستند؛ بلکه به هم وصل هستند و یکی بدون دیگری معنایی ندارد.»
ایران و فرهنگ در نگاه اسلامی ندوشن
دیدگاه اسلامی ندوشن در رابطه با ایران به مساله فرهنگ و تمدن متمرکز است و او بیشتر از پنجاه کتاب نوشته که حداقل ده عنوان از آنها نام ایران را در عنوان خود دارند، و همواره بدنبال بیان حقیقت ها و خصوصیات ایران با همه حسن ها و عیب هایش بوده است. آثار او در رابطه با ایران فشرده ای از تاریخ، فرهنگ، ادبیات و هویت ایرانی است که با نگاهی انتقادی و پژوهش محور به مسایل ایران پرداخته است، کتاب «ایران و تنهائیش» که به عمق مسایل تاریخی و هویتی ایران می پردازد؛ «ایران چه حرفی برای گفتن دارد» که در آن به جنبه های مختلف فرهنگ و هویت ایرانی نگاه شده است؛ «سخن ها را بشنویم» که مقالاتی در رابطه با مسایل فرهنگی و اجتماعی ایران را شامل می شود؛ آثار در رابطه با شاهنامه و فردوسی _که معروف ترینشان زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه است_ نشان دهنده علاقه و پژوهش او در حوزه ادبیات و فرهنگ ایران باستان است و نمایشنامه «ابر زمانه و ابر زلف» که در سال ۱۳۴۲ به عنوان کتاب برگزیده انتخاب شده و به دو زبان آلمانی و عربی هم ترجمه شده است.
به جز این ها، صفیر سیمرغ؛ گناه؛ افسانه و افسون؛ در کشور شوراها (سفرنامه شوروی)؛ روزها؛ راه و بی راه؛ روز گذشته، امروز، فردا؛ پیروز آینده دموکراسی؛ چهار سخنگوی وجدان ایران؛ گفتیم و نگفتیم؛ کتاب کارنامه سفر چین؛ شهرزاد قصه گو؛ مرزهای ناپیدا؛ گفتن نتوانیم، نگفتن نتوانیم؛ اخطار روزگار؛ شور زندگی؛ آواها و ایماها؛ فرهنگ و شبهه فرهنگ؛ تصحیح دیوان فرخی یزدی؛ دیدن دگرآموز، شنیدن دگرآموز؛ باغ سبز عشق و… از کتاب های اوست.
او طی ۷۰ سال بیشتر از ۷۰ کتاب و صدها مقاله در حوزه فرهنگ، تاریخ ایران و ادبیات فارسی نوشته است که در آنها به تاریخ پیش و بعد از اسلام، ادبیات، فرهنگ اخلاقی و اجتماعی ایران توجه ویژه ای داشته است. همینطور بنیان گذاری فرهنگ سرای فردوسی و انتشار فصلنامه هستی از فعالیتهای مهم او در جهت اعتلای فرهنگ ایرانی است.
اسلامی ندوشن ایران را نه صرفا یک خاک معین بلکه یک مفهوم فرهنگی و تاریخی می داند. او اعتقاد دارد ایران واقعی یعنی ایران فرهنگی و تاریخی که در ظرف خاکی با تمدنی سه هزار ساله قرار گرفته است. از نظر او پس از ورود اسلام به ایران، امپراطوری سیاسی جای خویش را به امپراطوری فرهنگی داده و فرهنگ جانشین سیادت سیاسی شده است. این دو دوره (قبل و پس از اسلام) در ایران جدا نیستند بلکه به هم متصل اند و هویت ایران را شکل می دهند.
از دیدگاه اسلامی ندوشن، ایران گرایی نباید یک رویکرد ایدئولوژیک، خام و رمانتیک باشد بلکه باید با عقلانیت و اعتدال نگریسته شود. فرهنگ ایران مجموعه ای غنی، متکثر و مداراگر است که نتیجه قرن ها استمرار تاریخی، ادبیات غنی، هنر، معماری و نظام دیوانی دیرینه است. وی ایران فرهنگی را یک هویت تاریخی-فرهنگی متکی بر فرهنگ، ادب، هنر و تمدن می داند که همگان باید با عقلانیت و عشق به آن نگاه کنند نه با احساسات افراطی یا سیاسی کاری.
اسلامی ندوشن در مقوله ایران فرهنگی، اهمیت ویژه ای به زبان و شعر فارسی می دهد و اعتقاد دارد که شعر فارسی محمل فرهنگ و هویت ایرانی است و شاهکارهای آن مانند آثار فردوسی، حافظ، مولانا و سعدی ستون های فکری و احساسی ایران اند. در نگاه او، ایران فرهنگی بر بستر تمدن و تاریخ بسیار پویایی در حرکت است که به رغم تحولات سیاسی در خلال زمان، همیشه قوام داشته و ایران را به یک هویت ماندگار بدل کرده است.
هرچند نزدیک به دو سال است که پیکر وی در آرامگاه مشاهیر نیشابور آرامیده است، اما این باور او هنوز در جریان است که: «من در قعر ضمیر خود احساسی دارم و آن این که رسالت ایران به انتها نرسیده است و شکوه و خرمی او به او باز خواهد گشت. من یقین دارم که ایران می تواند قد راست کند و آنگونه که درخور فرهنگ تمدن و سالخوردگی اوست نکته های بسیاری به جهان بیاموزد.»
به طور خلاصه، درست ۱۰۱ سال پیش، فرزندی در ندوشن به دنیا آمد که امروز در نیشابور آرام گرفته است، او نه تنها فرزند یزد که به حق فرزند ایران بود. به باور او: «ایران کشوری بوده که در دوران پیش از اسلام تاریخ خاصی داشته، کشور نیرومند با ثبات سیاسی بوده که هر کدام از سلسله ها در آن چند قرن حکومت کرده اند، به نظرم بعد از اسلام امپراطوری سیاسی قبل از اسلام به امپراطوری فرهنگی تبدیل شد، دوران بعد از اسلام دستاوردهای خود را داشت و فرهنگ اوضاع و احوالش تغییر کرد؛ اما باید بدانیم ایران دو بدنه دارد؛ یکی قبل از اسلام و یکی بعد از اسلام، اما این دو بدنه از هم جدا نیستند؛ بلکه به هم وصل هستند و یکی بدون دیگری معنایی ندارد.» دیدگاه اسلامی ندوشن در ارتباط با ایران به مسئله فرهنگ و تمدن متمرکز است و او بیش از پنجاه کتاب نوشته که حداقل ده عنوان از آنها نام ایران را در عنوان خود دارند، و همواره بدنبال بیان حقیقت ها و خصوصیات ایران با همه حسن ها و عیب هایش بوده است. آثار او در ارتباط با ایران فشرده ای از تاریخ، فرهنگ، ادبیات و هویت ایرانی است که با نگاهی انتقادی و پژوهش محور به مسائل ایران پرداخته است، کتاب «ایران و تنهائیش» که به عمق مسائل تاریخی و هویتی ایران می پردازد؛ «ایران چه حرفی برای گفتن دارد» که در آن به جنبه های مختلف فرهنگ و هویت ایرانی نگاه شده است؛ «سخن ها را بشنویم» که مقالاتی در ارتباط با مسائل فرهنگی و اجتماعی ایران را شامل می شود؛ آثار در ارتباط با شاهنامه و فردوسی _که معروف ترینشان زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه است_ نشان دهنده علاقه و پژوهش او در حوزه ادبیات و فرهنگ ایران باستان است و نمایشنامه «ابر زمانه و ابر زلف» که در سال ۱۳۴۲ به عنوان کتاب برگزیده انتخاب شده و به دو زبان آلمانی و عربی هم ترجمه شده است.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب