لزوم تألیف ادبیات ژانر برای نوجوانان در حوزه تاریخ انقلاب
به گزارش جاویدانی، طاهره مشایخ باور دارد که نوشتن داستان های ژانری برای نوجوانان در حوزه تاریخ معاصر و انقلاب، راه چاره ای است که می شود با آن از داستانهای خشک، بی روح، تکراری و کلیشه ای دور شد.
خبرگزاری مهر: گروه فرهنگ و ادب – فاطمه نعمتی،
«سلفی با میرزا» به قلم طاهره مشایخ، رمانی نوجوان در رابطه با میرزا کوچک خان جنگلی است که انتشارات مهرک منتشر نموده است. این نویسنده گیلانی در این داستان، سوژه تاریخی را با ادبیات ژانری تلفیق کرده است تا هم با سلیقه نوجوانان امروز همراهی و هم به نیاز آنها در آگاهی از تاریخ کشورشان توجه کند.
داستان از اینجا شروع می شود: ارسلان راهی مدرسه است که یک سمند سفید با سرعت در جاده می پیچد، آب لجنیِ چاله را به سروکله اش می پاشد و همانطور می رود؛ طوری که حتی «هوی» ارسلان را نمی شنود. کمی بعدتر، دانش آموز خشمگین، با سر و دهانی که بوی لجن گرفته به مدرسه می رسد. راننده همان سمند مقرر است سر صف صبحگاه سخنرانی کند؛ یک فرصت طلایی برای انتقام...!
ارسلان که نوجوانی جسور و پرشروشور است، ناگهان از دنیای امروز به گذشته پرتاب می شود و در رشتِ صدسال پیش، میان مبارزان نهضت جنگل قرار می گیرد. این سفر خیالی برای ارسلان تجربه ای پرخطر و پرهیجان است. او باید میان کوچه های باریک، قزاق های روس و مبارزان جنگل راه خویش را پیدا کند.
کتاب «سلفی با میرزا» رتبه دوم بخش داستان کودک و نوجوان را در چهارمین دوره جایزه شهید اندرزگو به دست آورده است. طاهره مشایخ در گفت و گو با ما از ضرورت نوشتن ادبیات ژانر در حوزه تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب اسلامی برای نوجوانان امروز گفته است و از اهمیت وجود جوایزی مانند جایزه شهید اندرزگو. این گفت و گو را در ادامه می توانید بخوانید:
چه شد که این کتاب را نوشتید؟
این کتاب به سفارش حوزه هنری گیلان انجام شد و از من خواستند کاری در مورد میرزاکوچک خان جنگلی بنویسم. سال ۱۴۰۱ آغاز به نوشتن کردم و درنهایت این اثر تألیف شد.
چرا در حوزه ادبیات نوجوان فعالیت می کنید؟
این کتاب، سومین داستان نوجوان من است. نوجوان نویسی را با شرکت در کارگاه داستان نویسی شروع کردم. نخستین کار ما در آن کارگاه، نوشتن رمان نوجوان بود. من به نوشتن در این عرصه علاقمند شدم و حس کردم که در این عرصه می شود کار کرد و سوژه های مغفول زیادی هم هست که باید به آن پرداخت. تا حالا هم حدودا اهتمام کرده ام سوژه کارهایم بکر باشد، کمتر کسی به آن توجه کرده باشد و نیاز نوجوانان باشد. بااینکه باید روی زبان و پرداخت داستان ها و ماجراجویی ها بیشتر و بهتر کار کنم.
تبدیل تاریخ معاصر ایران به سوژه ای داستانی و داشتن نگاهی نوجوانانه و نوشتن برای نوجوانان آن هم به صورتی که نه بزرگ سالان بلکه خود نوجوانان دوست داشته باشند، به چه صورتی در این کتاب انجام شده و چه تکنیکها و قواعدی را رعایت کرده اید تا اثر پرکشش شود؟
اگر ما بخواهیم تاریخ معاصر ایران را برای نوجوان خواندنی نماییم به صورتی که برایش جذاب باشد، نیاز است که یک نوجوان در کار داشته باشیم و سوژه هایی را انتخاب نماییم که جنبه های نوجوانانه و مفاهیم جهانی در آن باشد. همیشه در همه جای دنیا اخلاق مداری برای همه قهرمان ها مهم بوده؛ مثل مردم داری و مبارزه با زورگویی. این مفاهیم همه جای دنیا هست و نوجوان هم با آن درگیر است؛ یعنی نوجوان در مدرسه هم با آن مواجه می باشد. پس می شود با داستانهای موازی مثل مواجهه یک نوجوان در مدرسه یا محله با زورگویی و مقابله یک قهرمان در روایتی دیگر با ظلم و زورگویی، داستانی خواندنی برای نوجوان ساخت. به این صورت می توان مفاهیم کلان را به دنیای نوجوانان هم تعمیم داد. من اهتمام کردم در این کتاب از فانتزی استفاده کنم و ماجراجویی هایی را در داستان قرار دهم تا هیجان کار را بالا ببرد و همین رفت و بازگشت زمانیکه شخصیت اصلی در داستان به گذشته سفر می کند، حدودا برای بچه ها جذاب است.
میرزا کوچک خان جنگلی و رشت، دو عنصر اساسی و مهم برای ساختن بستر این داستان اند. آیا داستان در عین پرداختن به عناصر بومی، امر ملی مانند مبارزه با ظلم و استعمار را هم برای نوجوانان طوری باز کرده که هر نوجوانی بتواند با آن ارتباط بگیرد؟
من در این کتاب می خواستم قهرمان ملی و بومی گیلان را معرفی کنم که میرزا کوچک خان بوده است؛ مسلما باید اقلیمش را هم معرفی کنم. این که آیا نوجوان تهرانی یا یک اقلیم دیگر با این اثر ارتباط برقرار می کند و کتاب می تواند برایش جذاب باشد یا نه، برمی گردد به این که ما باید اهمیت این مساله را بالا ببریم.
می خواهم بگویم که یک نوجوان باید قهرمانان کشورش را بشناسد؛ قهرمان خراسان، قهرمان تبریز و قهرمان شهری دیگر. نوجوان باید با قهرمان همه استانهای سرزمینش آشنا شود. این شناختن قهرمانان کشور موجب می شود که عرق ملی نوجوان برانگیخته و به کشورش علاقمند شود و متوجه شود که این قهرمانان زمانی در کشورش بودند و برای کل کشور تلاش و جان شان را فدا کردند.
من برای جذاب کردن این داستان اهتمام کردم از حقیقت های تاریخی استفاده کنم که برای نوجوان قابل درک باشد؛ یعنی موردی بومی باشد و مربوط به همان اقلیم. بعنوان مثال آتش گرفتن سینمایی را که در رشت بوده در داستان آوردم و به قحطی بزرگی هم که در ایران رخداده بود، پرداختم. یک نوجوان باید از این ها آگاه باشد.
قهرمان ملی از نظر شما چه تعریفی دارد؟
قهرمان کسی است که در یک مقطع تاریخی کاری را انجام می دهد که دیگران انجام نداده اند. او برای مردمش حرکتی انجام می دهد و خویش را فدا می کند. او خویش را فراموش می کند و از خواسته های شخصی اش، از آرامش و رفاه و آسایش خود می گذرد. حتی می توانیم بگوییم که خیلی وقت ها قهرمان از خانواده خودش هم می گذرد تا برای دیگران کاری انجام دهد. حالا قهرمان ملی کسی است که فقط به مردم شهر خودش توجه ندارد و پا را فراتر می گذارد و کلی تر فکر می کند. او به مردم کشورش توجه دارد. ما در مقطعی از تاریخ بطورمثال در مورد میرزا کوچک خان می بینیم که به جای این که بگوید فقط مردم شهر خودم گرسنگی نکشند و گرفتار قحطی نشوند، به مردم شهر های دیگر مثل همدان و تهران و قزوین هم کمک کرده و حالا در بُعد حکومتی وقتی دید حکومت مرکزی دارد کارهایی به ضرر مردم و استقلال و آزادی کشور انجام می دهد، به خطر می افتد و سکوت نمی کند و قدمی برمی دارد. او یک قهرمان ملی است.
داستانی که از قهرمانی ملی می گوید آیا می تواند از کلیشه ای و تکراری شدن در پرداخت، بگریزد؟ به نظر خودتان داستان تان پرداخت جدید و غیرکلیشه ای دارد؟
خیلی از نوجوان ها در کتاب تاریخ در رابطه با میرزا کوچک خان خوانده اند و می دانند که او چه کارهایی انجام داده است؛ ازاین رو نوشتن از این قهرمان ملی به همان صورت و این که باردیگر همان مباحث را تعریف نماییم و یک روایت خطی داشته باشیم، جذابیت و کششی برای مخاطب نخواهد داشت. پس باید پرداختی جدید در یک فرم جدید داشته باشیم. باتوجه به این مساله، من به داستان بُعد فانتزی دادم و از ژانر فانتزی استفاده کردم و از ابعادی دیگر به موضوع نگاه کردم. بعنوان مثال ما در تاریخ این طور خواندیم که میرزا کوچک برای قحطی ایران کوشیده و آذوقه از رشت به شهر های دیگر فرستاده است و من در داستان خود این را نشان دادم که این آذوقه را چطور رسانده. من جزئیاتی خلق کردم که تحریف تاریخ نیست و به این صورت از کلیشه ها دور شدم. ما نباید برای نوجوانان همان گفته ها و نوشته های کتاب های تاریخی یا فیلم ها و سریال های تاریخی را تعریف نماییم، بلکه باید زاویه ای جدید داشته باشیم که برای مخاطب مان جذاب باشد.
به نظر شما زمان آن فرا نرسیده که بقیه نویسندگان یا نهادهای سفارش دهنده محتوا، کلی گویی از مبارزات انقلاب برای نوجوانان را کنار بگذارند؟
ما می توانیم حقیقت ها و واقعیت های تاریخی یا گزارش های تاریخی را از منظرهای مختلف ببینیم؛ یعنی زاویه دیدمان را تغییر دهیم و اگر تابحال از یک مسیری می رفتیم و باتوجه به آن داستان می نوشتیم، باید مسیر را تغییر دهیم و داستان را از جهت دیگری و نگاه شخص دیگری که در تاریخ مغفول مانده، روایت نماییم.
سفر در زمان رخداده شده در کتاب شما از قواعد فانتزی بهره مند بوده یا به الزام رعایت اصول آن معتقد نیستید؟
من در این کار از ژانر فانتزی و سفر در زمان استفاده کردم و ازاین رو مسلما اصول را هم باید رعایت می کردم؛ یعنی برای آن سفر زمینه سازی کرده و ریزه کاری های آنرا رعایت کردم. براستی، مقدمه ای آوردم و شخصیت هایی را هم در داستان گذاشتم تا ارتباط بین افراد شکل بگیرد و نیاز و خواسته و آرزویی نیز برای شخصیت قرار دادم و اهتمام کردم که به اصول فانتزی در داستانم پایبند باشم.
چقدر در حوزه تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی این ظرفیت وجود دارد که از تلفیق ژانرهای ادبی بهره برد و داستان های فانتزی، وحشت و ماجراجویانه برای نوجوانان تولید کرد؟
این همان راه چاره ای است که می شود با آن از داستانهای خشک، بی روح، تکراری و کلیشه ای دور شد. حال نوجوانان سریال های خارجی ای می بینند که بیشتر آنها در ژانرهای وحشت و فانتزی و هولناک هستند و حالا ما اگر بخواهیم با اتکا به همان ادبیات قبلی و همان فرم های قبلی بنویسیم، داستان های خشک و بی روحی می شود که جذابیتی ندارد؛ اما با بهره گیری از عنصر فانتزی می توان داستانی طراحی کرد و شخصیت های ویژه ای خلق کرد که حقیقت های تاریخی با آن عناصر جذاب شوند و برای نوجوانان هم کشش بیشتری داشته باشد.
این اثر رتبه دوم بخش داستان کودک و نوجوان چهارمین دوره جایزه شهید اندرزگو را کسب کرده است. تأثیر کیفی و کمی این جایزه و دیگر جوایز حوزه انقلاب اسلامی در ترویج داستان نویسی با این موضوعات را چطور می بینید؟ پیشنهادی هم اگر دارید برایمان بگویید.
نویسنده ها روی جایزه ها و جشنواره ها حساب می کنند؛ بخصوص به لحاظ مالی چون حق تألیف کتاب، رقمی نیست و واقعاً دست نویسنده را نمی گیرد. این جوایز جشنواره ها کمکی برای نویسنده ها هستند و اگر مبلغ شان بالاتر باشد بهتر هم است و انگیزه و محرکه بیشتری برای نویسندگان خواهد بود.
اما در باب لطمه شناسی باید به این نکته اشاره کنم که بعضی وقت ها نویسنده ها در ورطه تکرار و تقلید می افتند. آنها به آثار بقیه نگاه می کنند و می بینند بقیه چگونه نوشته اند و چه سوژه هایی داشته اند. بعد آن سوژه را کمی تغییر می دهند و داستانی جدید تألیف می کنند. امکان دارد با این تقلید و تکرار ما بتوانیم کیفیت کارمان را کمی بهتر کنیم؛ اما بهتر اینست که در این جشنواره ها کارگاه هایی اجرا شود تا روشهای فنی جدیدتری به نویسندگان آموزش داده شود. همین طور می توان در رابطه با آثار قبلی که جایزه گرفته اند بحث کرد و لطمه شناسی شوند. حتی می توان در رابطه با آثاری هم که به مرحله نامزدی رسیده اند بحث و گفت و گو صورت گیرد تا ببینیم علت انتخاب چه بوده و به همان نسبت، کیفیت کارهای آینده بالاتر برود.
به طور خلاصه این شناختن قهرمانان کشور باعث می شود که عرق ملی نوجوان برانگیخته و به کشورش علاقمند شود و متوجه شود که این قهرمانان زمانی در کشورش بودند و برای کل کشور تلاش و جان شان را فدا کردند. من در این کار از ژانر فانتزی و سفر در زمان استفاده کردم و به این جهت مسلما اصول را هم باید رعایت می کردم؛ یعنی برای آن سفر زمینه سازی کرده و ریزه کاری های آن را رعایت کردم. حال نوجوانان سریال های خارجی ای می بینند که بیشتر آنها در ژانرهای وحشت و فانتزی و ترسناک هستند و حالا ما اگر بخواهیم با اتکا به همان ادبیات قبلی و همان فرم های قبلی بنویسیم، داستان های خشک و بی روحی می شود که جذابیتی ندارد؛ اما با استفاده از عنصر فانتزی میتوان داستانی طراحی کرد و شخصیت های ویژه ای خلق کرد که حقیقت های تاریخی با آن عناصر جذاب شوند و برای نوجوانان هم کشش بیشتری داشته باشد.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب