پدیده ای به نام سالمندآزاری
جاویدانی: همسایه ها هر روز صدای پیرمردی را می شنیدند که کتک می خورد و قدرت دفاع از خود یا حتی درخواست کمک از دیگران را نداشت. با انتشار ویدئویی از این صحنه در شبکه های اجتماعی که توسط یکی از همسایه ها گرفته می شود، پلیس و اورژانس اجتماعی به موضوع وارد می شوند؛ سالمندآزار به مراجع قضایی معرفی و سالمند نیز به بهزیستی منتقل می شود.
به گزارش جاویدانی به نقل از ایسنا، این اولین بار نیست که سالمندآزاری خبرساز می شود؛ پیشتر هم نمونه های متفاوتی همچون رها کردن سالمندان در خیابان یا حتی سالمندآزاری در مراکز نگهدای سالمندان گزارش شده که بعد از رسانه ای شدن با همگی آنها برخورد شده است. این در حالیست که آمارها و مسئولان نسبت به حرکت شتابان جمعیت ایران به سوی پیری بارها هشدار داده اند اما بازهم راهکاری برای رویارویی با این امر از طرف نهادهای متولی و مسئولان ارایه نشده است.
سالمندی که زمانی در فرهنگ ما با عنوان موسپید قبیله و خانواده احساس کارایی می کرد و همین مورد به او امید به زندگی بیشتری می داد، امروزه کارکرد خودش را به عناوینی چون از کارافتاده و ناتوان تغییر داده است. در عصر حاضر کمتر نوجوان یا جوانی پیدا می شود که از دراز کردن پاهایش جلو همین موسپیدها خجالت بکشد؛ امری که در زمانی نه چندان دور توهین به بزرگتر محسوب می شد.
سالمندآزاری اخیر در آبادان نمونه کوچکی است که به واسطه یکی از همسایگان خبرساز و در نهایت پیگیری شد؛ اما معین نیست روزانه چه تعداد از سالمندان در زندگی شهری و پشت دیوارها و زیر سقف آپارتمان های کوچک مورد خشونت و آزار قرار می گیرند. بر اساس گزارش پخش شده مرکز آمار، جمعیت ایران در سال ۱۴۰۴ به حدود ۸۶ میلیون و ۵۶۲ هزار نفر رسیده است. حدود ۶۰.۴ میلیون نفر در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال قرار دارند که جمعیت فعال یا درحال کار محسوب می شوند. از طرفی، حدود ۶.۸ میلیون نفر از ایرانیان بالای ۶۵ سال دارند که این امر بیان گر افزایش تدریجی جمعیت سالمند در کشورمان است. با این وجود بازهم زیرساخت های لازم در کشورمان برای جمعیت سالمندان فراهم نیست. کمتر پرستار جوانی مسئولیت مراقبت از سالمند را قبول می کند. همین طور هزینه های مراقبت از سالمندان باتوجه به تورم موجود در جامعه در حال افزایش می باشد. بنابراین، مجموعه همه این عوامل به خشونت مقابل سالمندان دامن می زند؛ همانطور که فرزند سالمندآزار در مورد اخیر ادعا می کند که مشکلات اجتماعی و اقتصادی همچون طلاق همسرش و نداشتن توانایی مالی باعث شده او نسبت به پدر سالمندش پرخاشگری نشان دهد.
بعضی از کاربران شبکه های اجتماعی نتیجه فشارهای اقتصادی را دلیل پرخاشگری نسبت به سالمند می دانند؛ با این وجود اغلب کاربران پس از دیدن این ویدئو آزاردهنده سالمندآزار را نکوهش کردند که در فرهنگ ما چنین رفتاری هیچ توجیهی ندارد. اما عده ای هم رفتار فرزند سالمندآزار را دارای ریشه در کودکی او می دانند و باور دارند احیانا رفتار سالمند با پسرش در دوران کودکی مناسب نبوده که حالا نتیجه این چنینی در بر داشته است.
چه اتفاقی در کودکی منجر به خشونت در بزرگسالی می شود؟
مریم حسین زاده - دکترای روانشناسی - این مساله را از رویکرد های متفاوت قابل بررسی می داند و باور دارد بااینکه ممکنست بخشی از رفتار سالمندآزار ریشه در دوران کودکی او داشته باشد اما نمی توان عوامل اجتماعی و اقتصادی، ناراحتی های روحی مختلف و روش های ناسالم فرزندپروری را دراین خصوص نادیده گرفت. گرچه هیچ کدام از این دلیلهای توجیه درستی برای اعمال خشونت مقابل سالمندان محسوب نمی شوند.
او ادامه می دهد: این که رفتار سالمندآزار ریشه در دوران کودکی او دارد یا نه، باید مورد بررسی قرار بگیرد اما خشونت خانگی در دوران کودکی هم می تواند منجر به چنین رفتاری در بزرگسالی یک فرد شود؛ چون که کودکانی که مورد خشونت قرار می گیرند قدرت دفاع از خودرا ندارند و همین مورد باعث سرکوب شدن خشم شان می شود و همین خشم را در بزرگسالی به شیوه نادرستی بروز می دهند. یکی از نیازهای اساسی و بنیادین انسان، عشق و محبت است که باید از کودکی آنرا از پدر و مادر و اطرافیان دریافت کند و انسانی که کاسه نیازش لبریز نشود نمی تواند این عشق و محبت را به والدین خود ابراز کند.
این روان شناس کودک مسئله فرزندپروری را موضوع مهمی عنوان می کند که می توان از این زاویه هم به مقوله ویدئو سالمندآزاری نگاه کرد و در اینباره می گوید: زمانی که الگوی ناسالمی در فرزندپروری از طرف والدین مورد توجه قرار بگیرد، فرزندان هم از راه مشاهده این الگو را پیاده سازی می کنند. اگر فرض را بر این بگیریم که این فرد در کودکی به سبب شیوه های ناسالم فرزندپروری مبتلا به اختلال سلوک بوده، یعنی نوعی اختلال در دوران کودکی که با مجموعه ای از رفتارهای منفی که خردسالان نسبت به بزرگسالان یا هر فرد دیگری نشان می دهند. خردسالان دچار این اختلال دارای مشکلات عاطفی و رفتاری هستند که این امر در بزرگسالی خودش را بعنوان یک شخصیت ضداجتماعی بروز می دهد که از لطمه رساندن به دیگران اِبایی ندارد.
حسین زاده معتقد است: مسایل اجتماعی و فشارهای اقتصادی هم می تواند همچون دلیلهای رفتار این شخص با پدرش باشد چون که مجموعه این مصائب منجر به بروز فرافکنی خشم می شود. زمانی که فرزند می بیند توانایی نگهداری مالی از فرد سالمند را ندارد و فشار اقتصادی زیادی هم متحمل می شود، پدرش را مسئول همه این مشکلات می بیند و از شیوه نادرستی مانند ابراز خشونت بهره می گیرد.
او می گوید: برای جلوگیری از تکرار چنین صحنه هایی باید روی آموزش رایگان از راه رسانه های رسمی و غیررسمی تمرکز کرد. این امر می تواند از آموزش و پرورش و با آموزش های صحیح از پایه های بنیادین مقاطع آغاز شود و بجای دروسی که ممکنست در زندگی فرزندان ما کاربردی نداشته باشند، درس هایی همچون مهارت زندگی الزامی شوند.
این روان شناس ادامه می دهد: مراکز درمانی می توانند با برگزاری دوره های شیوه سالم فرزندپروری زمینه آموزش های لازم را برای والدین فراهم نمایند، چون که خیلی از مادران و پدران نمی دانند انجام ناخواسته یک رفتار تا چه اندازه می تواند به فرزندشان لطمه وارد کند، در حالیکه با پیشگیری و آموزش های بجا می توان جلو این اتفاقات ناخوشایند را گرفت. این آموزش ها می تواند درباره ی نحوه برخورد بینندگان با امرخشونت باشد که یک فرد بعد از مشاهده چنین صحنه هایی با اورژانس اجتماعی تماس بگیرد و عمل خشونت را گزارش دهد.
با وجود ارایه راهکارهای این روانشناس، به نظر می آید خلاءهای قانونی بسیاری دراین خصوص وجود دارد چون که اورژانس اجتماعی فقط به درخواست فرد سالمند و اعلام اعمال خشونت از طرف فرد می تواند مداخله کند و اگر این امر از طرف همسایه ها یا ببیندگان خشونت اتفاق بیافتد، نتیجه خاصی دربر نخواهد داشت. البته مواردی همچون موضوع درحال بررسی این گزارش استثناست چون که انتشار ویدئویی دراین خصوص و جریحه دار کردن احساسات جامعه منجر به پیگری موضوع شده است.
درباره سالمندی و خشونت مقابل آنچه می دانیم؟
الهام رحمت آبادی - دکترای جامعه شناسی - نیز به ضرورت حمایت های اجتماعی و اقتصادی دراین خصوص اشاره می کند و به ایسنا می گوید: سالمندی یکی از مسایل اجتماعی مهم در ایران است که باید بطور ویژه مورد توجه جامعه شناسان و سیاستگذران قرار بگیرد. جمعیت سالمند اغلب با تنهایی، کم توانی جسمی و بیماریهای مزمن مواجهند و نیاز به حمایت های اجتماعی- اقتصادی دارند. جامعه ایران علاوه بر آمار، نیازمند مطالعات کیفی و آکادمیک (حاصل از ارتباط با این گروه اجتماعی) در مورد پدیده سالمندی است.
او ادامه می دهد: سالمندی در ادامه سالهای زندگی رخ می دهد و باید بعنوان دوره ای از زندگی به آن توجه گردد. خیلی مهم است که سالمندی را دوره ای جدا و بیگانه از زندگی انسان ها نپنداریم و نگاهی ترحم آمیز به آنان نداشته باشیم. خصوصیات سالمندی در ایران به استناد زمینه های فرهنگی و اجتماعی با این پدیده در سطح جهان متفاوت است؛ برای اینکه با تغییرات اجتماعی به ویژه تغییر شکل خانواده و ساختار خانه در ایران، سالمندان دیگر جایگاه و منزلت گذشته را ندارند، ازاین رو با تغییر خاصیت های این دوره سنی، با لطمه ها و مسایل جدیدی روبه رو هستند.
این جامعه شناس معتقد است: خشونت نسبت به سالمندان همچون با اهمیت ترین این اتفاقات است و نظیر خیلی از مسایل اجتماعی دیگر نهاد، متولی و دستورکار قانونی مشخصی ندارد. البته که نهادهایی جهت مواجهه و امدادرسانی تعریف شده اند، اما به قدر کفایت پاسخگوی مسایل این گروه اجتماعی نیستند. ویدئویی که اینروزها انتشار یافته و واکنش هایی را با خود در پی داشته به احتمال قوی یکی از موارد پرتکرار خشونت نسبت به سالمندان است که دیده شده و به طور قطع موارد زیادی اتفاق می افتند که از نگاه جامعه پنهان می مانند.
رحمت آبادی می گوید: در ارتباط با خشونت نسبت به سالمندان دست کم باید به خشونت جسمانی (تنبیه بدنی)، خشونت روانی (تحقیر، دشنام، از میان بردن اعتماد به نفس، سرزنش)، خشونت اقتصادی (در مضیقه مالی قرار دادن) و خشونت اجتماعی (تنهایی الزامی و پیشگیری از برقراری روابط اجتماعی) اشاره نمود و باید آگاه بود که این موارد کم نیستند و بخشی از زندگی سالمندان در دوره اخیر هستند.
او ادامه می دهد: درباره ی خشونت نسبت به سالمندان لازم است آگاه باشیم و درنظر بگیریم که خیلی از سالمندان توانایی دفاع از حقوق اجتماعی خودرا ندارند، ازاین رو موارد عدیده ای از سالمندآزاری ناشناخته باقی می ماند. حتی در مورد سالمندآزاری جسمی، از آنجائیکه سالمندان در معرض لطمه های جسمی هستند، اثبات آزاردیدگی آنان توسط خانواده و یا بستگان بطور عمدی مشکل است و باید ضوابط و مقرراتی در این خصوص لازم الاجرا باشند تا قادر به جلوگیری از این اتفاقات باشیم. در ضمن اشاره به این نکته لازم است که سالمندآزاری فقط در قالب خانه و خانواده صورت نمی گیرد بلکه در بعضی از مراکز نگهداری و پرستاری از سالمندان هم با این لطمه اجتماعی مواجه هستیم.
به اعتقاد این جامعه شناس، لازم است نگاهی در دستور کار سیاستگذارن این حوزه باشد که جمعیت سالمند را بعنوان بخشی از کل جامعه به رسمیت می شناسد، با مسایل و مشکلات آن همانند دیگر بخش های جامعه برخورد می کند و مطالعه و بررسی راهکارهای علمی و اجرائی را برای مدیریت این بخش از جامعه پیش روی خود قرار می دهد.
باتوجه به نظرات کارشناسان، شرایط اقتصادی و اجتماعی می توانند تاثیرات عمیقی روی فرهنگ ها داشته باشند. پیری جمعیت و افزایش تعداد سالمندان در ایران تاکنون منجر به تغییرات ساختار خانواده شده است، تعداد فرزندان در خانواده ها به شدت کاهش پیدا کرده و فاصله بین نسل ها افزوده شده و همین مورد منجر به کاهش ارتباط بین نسلی شده و فرهنگ احترام به سالمندان را تحت الشعاع قرار داده است. از طرفی افزایش هزینه های تامین خدمات بهداشتی و مراقبتی سالمندان منجر به فشار اقتصادی روی خانواده ها می شود و این وضعیت باعث به حاشیه رانده شدن سالمندان و عادی شدن رفتار ناپسند نسبت به آنان می شود. به عبارتی تغییرات اجتماعی و اقتصادی، فرهنگ و ارزش ها را هم تغییر می دهند.
عکس مربوط به ویدئو سالمندآزاری خلاصه اینکه او ادامه می دهد: اینکه رفتار سالمندآزار ریشه در دوران کودکی او دارد یا نه، باید مورد بررسی قرار بگیرد اما خشونت خانگی در دوران کودکی هم می تواند منجر به چنین رفتاری در بزرگسالی یک فرد شود؛ چون که کودکانی که مورد خشونت قرار می گیرند قدرت دفاع از خودرا ندارند و همین مورد موجب سرکوب شدن خشم شان می شود و همین خشم را در بزرگسالی به شیوه نادرستی بروز می دهند. یکی از نیازهای اساسی و بنیادین انسان، عشق و محبت است که باید از کودکی آن را از پدر و مادر و اطرافیان دریافت کند و انسانی که کاسه نیازش لبریز نشود نمی تواند این عشق و محبت را به والدین خود ابراز کند. این امر می تواند از آموزش و پرورش و با آموزش های صحیح از پایه های بنیادین مقاطع شروع شود و بجای دروسی که ممکنست در زندگی فرزندان ما کاربردی نداشته باشند، درس هایی همچون مهارت زندگی الزامی شوند.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب