به مناسبت هفته كتاب و كتاب خوانی مطرح شد
ادبیات كودك ایران برای چه كسی تولید می شود؟
به گزارش جاویدانی حسین شیخ الاسلامی پژوهشگر ادبیات كودك و نوجوان می گوید: قصه نویس باید بجای قصه، بازی و فیلم و اپلیكیشن بنویسد.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، اصغر سیدآبادی در پنجمین جلسه از سلسله نشست های شبانه با موضوع ادبیات کودک و نوجوان درباره حجم بازار کتاب کودک و نوجوان را با حذف کتاب های کمک آموزشی، تقریباً ۲۰ درصد حجم کلی بازار کتاب ایران ذکر کرد و اظهار داشت: هم اکنون برای کتاب کودک، سه بازار دولتی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نهاد کتابخانه ها، نمایشگاه های مدارس و …)؛ بازار طبیعی که از دهه‌ی هفتاد با شکلگیری شهر کتاب ها و سپس با فروشگاه های تخصصی و بزرگ کتاب کودک و نوجوان رشد کرد؛ و بازار کوچک اما مهم دیگری به نام امتیاز کتاب وجود دارد که به زبان های دیگر، فیلم، بازی یا فضاهای دیجیتال اختصاص داشته و هنوز در کشور ما گسترده نشده است.
وی با بیان این مساله که ادبیات کودک ایران تلفیقی از تمام ایده ها و پاسخگوی نیاز و سلیقه‌ی تمام افراد است و باید به این تنوع تن داد و به آن ایمان آورد، اشاره کرد: از صمد بهرنگی که هنوز کتاب هایش در کشورهای خارجی نیز خوانده می شود گرفته تا امثال نوید سیدعلی اکبر و نسل جدیدتری که احتمالاً خواهند آمد و به ایده های جدید نزدیک تر خواهند شد، همه از ادبیات دوران خود متأثر بوده اند؛ به زبان فارسی و در قالب الگوی قصه نویسی ایرانی و با بهره بردن از تجارب جهانی نوشته و می نویسند و یکی از اشکالات بازار این است که این تنوع را نادیده می گیرد و اهتمام دارد آنرا به شکلی واحد در بیاورد.
سیدآبادی با تاکید بر این مساله که اگر بخواهیم ادبیات کودک را در بازار خرید و فروش کتاب های غیر درسی در نظر بگیریم، می بینیم که آمار این داد و ستد از لحاظ رسمی در بالای جدول کتاب است و هم اکنون کتاب کودک رو به رشدترین بخش اقتصاد نشر ایران شمرده می شود، اشاره کرد: ما اگر با صدای خودمان وارد گفت وگوی ادبیات کودک و نوجوان جهانی بشویم موفق خواهیم بود که اگر چیزی برای عرضه نداشته باشیم، مصرف کننده ایم. هر نویسنده ای وقتی موفق است که صدای خودش و یک صدای متمایز و خوب و شنیدنی باشد. اینها مستلزم این است که اولاً وضعیت ما با دنیا عادی شود؛ چونکه ما در تحریم هستیم و فشار اقتصادی دنیای ما را کوچک کرده است.
این نویسنده و پژوهشگر با اعلان اینکه مفاهیم اصلاح و انقلاب نه با ادبیات کودک بلکه با هیچ حوزه‌ی ادبی سازگار نیست، تصریح کرد: ما در حاشیه‌ی ادبیات کودک جهان و مثل جهان سومِ ادبیات کودک جهانیم که قسمتی از آن هم به اقتصاد و ساز و کارهای حقوقی بستگی دارد. در حوزه ادبیات کودک نباید بدبین بود به اینکه همه چیز خراب شده و باید از نو آنرا ساخت. می توان پذیرفت که نوشتن، گفت و گو، نقد رادیکال و حرکت در فضایی که چندان هم قطب بندی شده نیست و آدم ها در آن رفت و آمد دارند و ذهنیت آنها می تواند تغییر هم داشته باشد، امکان پذیر است.
در ادبیات کودک نیاز به رنسانس و تحول داریم
حسین شیخ الاسلامی، منتقد، مترجم و نویسنده نیز در این جلسه مجازی که با حضور عده ای از علاقه مندان به مطالعات و ادبیات کودک و نوجوان انجام شد، اظهار داشت: هر چند در دهه‌ی اخیر به خاطر فعالیت یکی دو ناشر اوضاع نشر بهتر شده، اما دولت یا حاکمیت یا جریان های اصلی پول یا هر چیزی از این جنس تشخیص می دهد که بهتر است ما نهادی به نام ادبیات کودک داشته باشیم و به عده ای از افراد فرصت می دهد که هر آنچه می خواهند را بنویسند. همین موضوع سبب شده که غیر از استثنائات، در طول سه دهه این کارها عموماً چاپ شده و در چرخهای معیوب خریداری شده و باردیگر به فروش برود تا همین عده باردیگر همان آثار را بنویسند.
شیخ الاسلامی با ذکر این نکته که ما باید ادبیات را با صنایع دیگر پیوند بزنیم، اضافه کرد: ما بجای اینکه بگوییم قصه نویس باید کتاب بنویسد باید بگوییم قصه نویس باید بازی و فیلم و اپلیکیشن بنویسد؛ چون نهاد نشر هم گرفتار وابستگی به پول نفت و ترجیح ایدئولوژیک وجود حیات نهاد ادبیات کودک است. چه پیش ار انقلاب و چه حالا، کانون پرورش فکر کودکان و نوجوانان و شورای کتاب کودک بعنوان دو نهاد اصلی این حوزه، هر دو با تصمیم و حمایت های دولت تولید شده اند و زایش و تولد آنها طبیعی نیست و زمانی که حیات یک مجموعه گلخانه ای است، منتقدان و نظریه پردازان نمی توانند از آن تحلیل درستی داشته باشند.
وی در بخش دیگری از این برنامه با اعلان اینکه نهاد ادبیات آن قدر مسموم شده و با واقعیت بازار بی ربط است که شاید بهتر باشد بجای نقد آنان برویم سراغ یک نسل جدید و کاری به کار آنچه در دهه‌ی شصت و هفتاد بر سر ادبیات کودک آمد نداشته باشیم، اضافه کرد: ما هم اکنون تورم نویسنده و ناشر داریم. این در حالیست که بچه های ما که الان بازار طبیعی کتاب برای آنها شکل گرفته و بطور مثال پدر و مادرهایشان در سال ۱۰۰ میلیارد کتاب غیر کمک درسی می خرند، ۳۲۰ میلیارد فقط برای یک بازی و ۹۵۰ میلیارد برای یک فیلم خارجی می پردازند و بازار طبیعی کتاب ایران آن قدر کوچک است که در بین این اعداد و ارقام اصلاً دیده نمی گردد.
وی با اشاره به این مساله که از هر ۳۰ نفر انگلیسی زبان حداقل یک نفر کتابی از نیل گیمن را خوانده و زمانی که مقرر است کتابی از وی چاپ می شود، پیش از انتشار کتاب، قرارداد بازی، فیلم و سریال آن بسته شده، افزود: چیزی که ما به اسم سنت ادبیات کودک ایران داریم و صمد بهرنگی آنرا شکل داده و بعد تغییر شکل داده و نسلی دیگر آنرا مدرنیزه و کوشش برای اقتصادی کردنِ آن کرده، در مسیری که برای نزدیک شدن به کودک واقعی پیمود، شکست خورده است. این را باید رها کرد و به کودکان ایرانی اندیشید که جز فرهنگی ترین قشر منطقه اند و سرانه‌ی آنها در استفاده از محصولات فرهنگی خیلی بالاست. ادبیات کودک ایران راه را پرت رفته است و به صورت کامل در توهم است. پس باید با بی توجهی مطلق به آنچه که رخ داده به جامعه‌ی جهانی پیوست، چونکه در ایران هم کتاب های خارجی بیشتر خوانده می شود.
شیخ الاسلامی اشاره کرد: با حذف هر جریانی مخالفم، اما به جد معتقدم چیزی که به شکل کلاسیک سنت ادبیات کودک شناخته می شود در ایران به انسداد رسیده و در شکل فعلی قابل اصلاح نیست اما طبیعتاً اقتصاد خودرا دارد. ما نیاز به یک رنسانس و تحول در ادبیات کودک نیاز داریم و نشانه های آنرا هم می بینیم و در این تحول بیش از آن که سنت نقش داشته باشد، فضای عمومی بین المللی مؤثر است و این تغییر بیش از آنچه از جنس اصلاح باشد از جنس تحول انقلابی خواهد بود.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب