حدادعادل در مراسم بزرگداشت مرحوم استاد لایق شیرعلی :
لایق شیرعلی، ملك الشعرای بهار تاجیكستانی هاست
جاویدانی: رئیس بنیاد سعدی در آیین بزرگداشت ادیب برجسته تاجیکستان لایق شیرعلی اظهار داشت که او از بسیاری جهات شبیه ملک الشعرای بهار ایران هاست.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، مراسم بزرگداشت مرحوم استاد لایق شیرعلی؛ ادیب و شاعر تاجیکستان به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی سه شنبه چهارم خردادماه ۱۴۰۰ در فضای مجازی انجام شد.
در این برنامه حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نظام الدین زاهدی سفیر فوق العاده و مختار جمهوری تاجیکستان در ایران، غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، رضا اردکانیان وزیر نیرو، محمد تقی صابری سفیر فوق العاده و نماینده تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، علی اشرف مجتهد شبستری رئیس جمعیت دوستی ایران و تاجیکستان، صفر عبدالله عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، عبدالنبی ستارزاده رئیس شعبه ادبیات معاصر آکادمی رودکی، عبدالرحمن عبدالمنان ادیب و دانشمند تاجیک و حسن قریبی رئیس روابط بین الملل فرهنگستان زبان و ادب فارسی سخنرانی کردند.
حسن بلخاری در شروع این برنامه اظهار داشت: در ابتدا باید یادآوری کنم که این چهارمین برنامه ای است که انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در باب تجلیل و تکریم مقام شامخ ادیبان و شاعران بزرگ تاجیک برگزار می کند؛ ما تابحال مراسم مرحوم پروفسور محمدجان شکوری بخارایی، استاد صدرالدین عینی و در سال ۱۳۹۶ در اولین سال حضور بنده در مدیریت انجمن، مجلس بزرگداشت مرحوم پروفسور باباجان غفور اف را برگزار کردیم و امروز افتخار داریم بزرگداشت مرحوم استاد لایق شیرعلی را برگزار نماییم.
او افزود: من درابتدا سخن خودرا با ابیاتی از لایق شیرعلی و حس و حال او نسبت به ایران و ایرانیان شروع می کنم؛ استاد لایق می گوید:
از فضای ملک ایران تا فضای ملک توران
از سیستان تا کهستان از خراسان تا بدخشان
از فضای لاجورد ملکه خاور
تا فضای نیلفام باختر
بالهایش غرق نور صبحگاهی
چشم هایش چشمه نور الهی
می برد روح درخشان روح پاک ایران
بلخاری افزود: « لایق» در یکی دیگر از آثار خود رابطه ایرانیان و تاجیکان را اینگونه بیان می کند:
چو از نسل فریدونیم از یک ریشه و خونیم
چو از خون سیاووشیم جاویدان هماغوشیم
درفش کاویان با ماست فر آریان با ماست
عطای فضل یزدانی که با جمع و پریشانی
تپد با هم تند با هم دل تاجیک و ایرانی
به تاجیکی و ایرانی محبت باد ارزانی
صداقت باد نجابت باد شهامت باد ارزانی
استاد دانشگاه تهران اشاره کرد: لایق شیرعلی از اینگونه اشعار نه فقط در وصف ایران و ایرانی بلکه درباره شعرای بزرگ ایران و فرهنگ آن بسیار دارد و نگاه فوق العاده محبت آمیزی نسبت به ایران و ایرانیان دارد و وقتی سرگذشت او و شاعران بزرگ تاجیک را می خوانید و با آثار آنها آشنا می شوید، می بینید که چقدر روح شعرای بزرگ ایران به ویژه فردوسی در این اشعار متجلی اند. البته تاجیک ها همیشه به اشعار حافظ و مولانا و عطار و... نیز توجه دارند اما طبیعتاً فردوسی حضورش در این بلاد پررنگ تر است. درحقیقت تاجیک ها روح شعر و حکمت را از این بزرگان گرفته اند؛ یعنی نه فقط در بیان شاعرانه فصیح و موزون سخن می گویند بلکه از روح حاکم بر قالب یعنی محتوا و حکمت را هم گرفته اند.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تاکید کرد: توجه داشته باشید که بزرگانی چون فردوسی اولاو بالذات حکیم اند و ثانیا و بالعرض شاعر؛ و محال است که کسی میل درک شعر این شاعر را از لحاظ فن و ساختار کند و به روح حکمی این اشعار و ابیات توجه نداشته باشد.
او افزود: لایق شیرعلی دقیقاً از کسانی است که در قلمرو تلمذ نزد فردوسی، هم فرم و هم معنا را دریافته است، هم ساختار و حکمت حاکم بر این ساختار را ستاندن کرده است و از این لحاظ ما بعنوان ایرانیان از چنین شاعر بزرگی ممنون هستیم. از دیدگاه جناب لایق شیرعلی، شاعری رهسپردن به سمت حقیقت است و در ابیات زیر این دیدگاه کاملاً مشخص است که شاعری تفنن نیست بلکه ادراک و ترویج حقیقت است:
شاعری هم بر مثل معماری است
زندگی را هر نفس دیگر کند
اهل جان را دوست تر با اهل جان
عاشقان را باز عاشق تر کند
این مهمست که شعر هیمه عاشقی را در جان فروزان تر می کند...
شاعری هم بر مثل دهقانی است
با امیدی کارد او تخم سخن
تا بسبزد گل کند بار آورد
چون درختان در زمین آن وطن
بلخاری در آخر اظهار داشت: با این دیدگاه شاعر شعر نمی گوید که مجلسی بیارآید و تفنن بوجود آورد، بلکه به دنبال حقیقت است و همانند دهقان بذر می کارد و آثار و ثمرات فراوانی را به دست می دهد؛ شاعر درجان مخاطب تخم حقیقت و حکمت می کارد؛ همان کاری که مرحوم لایق شیرعلی می کرد.
شعر لایق او را زنده نگه می دارد
درادامه این برنامه نظام الدین زاهدی طی سخنانی گفت: استاد لایق شیرعلی از بزرگان شعر تاجیکی نیمه دوم قرن بیستم میلادی محسوب می شود. خدمات ماندگاری که این شاعر شهیر برای فرهنگ و ادب ملتش انجام داده است در تجلیل از تاجیکستان با سخنان زرین ادبی اش ثبت شده اند. لایق شیرعلی اولین چکامه های خودرا در شروع سال های شصت عصر گذشته میلادی سرود و از همان ابتدای ورودش به عرصه ادبیات، از خود بعنوان شاعری آگاهی داد که سالک راه خویش در ادامه آیین و سنت های هزارساله تاجیک است.
او افزود: کارنامه ادبی و شاعری لایق شیرعلی در سالهای بعد ثابت کرد در شخصیت و منش تاجیکی او، شاعری ظهور کرده است که رسالتش را در سرودن شعر اصیل و احیای اصالت شعر ملی دانسته و در اجرای این رسالت به بهترین وجه ممکن به اهداف خود دست یافته است.
زاهدی افزود: درباره شخصیت شاعری لایق شیرعلی باید اظهار داشت که دو زمینه آفرینش هنری در بهترین وجه ممکن در او به هم رسیده بودند: او هم در معرفت به زبان و ادب و فرهنگ گذشته ملت خود و در دستاوردهای ملل دیگر تبحر کامل داشت و هم دارای ذوق و قریحه و نبوغ و خلاقیت شاعرانه کم نظیری بود.
استاد لایق، کوشش کرد که که هویت ملی تاجیک ها را حفظ و احیا کند؛ او با جستار های خود به تقویت بنیادهای شعر در زمینه خودشناسی در ادبیات تاجیکی بعد از سال شصت میلادی، سهمی مهم و قابل توجه دارد.
سفیر تاجیکستان در تهران اضافه کرد: در حقیقت کتب و صحیفه های افتخار آمیز و لحظه های عبرت آموز تاریخی، ادبیات و فرهنگ تاجیکی در شعرهای این دیار و خراسان بزرگ، اشعار الهام گرفته از شاهنامه فردوسی و اندیشه خیام، تمجید از بزرگان ادبی و علمی گذشته و معاصر مانند رودکی، ابن سینا، حافظ، باباجان غفور اف، ستایش تاجیکستان و مردم آن و ارزش های ملی این کشور در اشعار استاد لایق شیرعلی، در امتداد تقویت حافظه تاریخی ملت، عبرت پذیری از نیاکان و خدمت به ملت تاجیکستان و توجه به حکمت واخلاقیات گذشتگان، مورد توجه اند.
او اشاره کرد: شعر لایق شیرعلی همیشه نام او را زنده نگه خواهد داشت، با این وجود با ابتکار رئیس جمهور محترم تاجیکستان، اقدامات موثری در پاسداشت مقام این شاعر بزرگ تاجیکی انجام شده است. همچون این که مجسمه محتشمی از وی در زادگاهش نصب شده است و خیلی از موسسات فرهنگی کشور ما به نام او مزین گردیده اند. همین طور کلیات آثار او بارها به زیور طبع آراسته شده و در دسترس مشتاقان کلام و شعر پرمغز او قرار گرفته است.
زاهدی تاکید کرد: لایق معتقد بود که « جهان شاعری منصب ندارد»، اما مردم تاجیکستان به او منصب شاعر ملی را عرضه داشته اند و در جمهوری اسلامی ایران نیز نام، یاد و آثار این شاعر تاجیکی همیشه زنده و مورد توجه واقع شده است. استاد لایق موجبات همدلی ایرانیان و تاجیکی ها را فراهم آورد و این وحدت و همدلی را همیشه در اشعار خود ترویج و تشویق کرد.
او در پایان سخنان خود اظهار داشت: مراتب سپاس و تشکر خودرا از برگزاری مراسم بزرگداشت استاد لایق به حضور آقای دکتر حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران و همکاران ایشان ابراز داشته و این اقدام را مصداقی از کلام استاد لایق می دانم که در حکم یک ضرب المثل است:
بزرگان را بزرگان زنده می دارند
بزرگان را بزرگان پاینده می دارند
لایق شیرعلی و ملک الشعرای بهار
سومین سخنرانی این برنامه غلامعلی حدادعادل بود. او طی سخنانی گفت: از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی باید تشکر نماییم که بعد از برگزاری مراسم بزرگداشت باباجان غفوراف، مجلس دیگری به یاد لایق شیرعلی برگزار کرده و البته یاد استادان دیگری مثل صدرالدین عینی را هم گرامی داشته است. باید امیدوار بود که این سلسله مجالس در معرفی نویسندگان و ادیبان و مفاخر تاجیکستان همچنان ادامه یابد.
او افزود: پس از فروپاشی شوروی دل همه ایرانیان از استقلال تاجیکستان شاد شد قبل از آن آشنایی ما با تاجیکستان و با خبر شدن از مردم آن سامان به یک رویای دست نیافتنی شبیه بود. ما شهرهایی مثل «خجند» را در حافظه و تاریخ خود می جستیم، مثلا خجند برای ما در بوستان سعدی آمده بود و تصور و تصویری که از آن شهرها داشتیم شبیه آن تصور و تصویری بود که از لیلی و مجنون داشتیم و هیچ گاه فکر نمی کردیم که به این شهر های تاریخی و دوست داشتنی راه پیدا نماییم.
حداد عادل اشاره کرد: تاجیکستان مانند یک صندوق جواهری برای ایرانیان بود که به دنبال آن می گشتند که ببینند کجاست ولی نمی توانستند به سراغ آن بروند و به برکت استقلال تاجیکستان توانستیم با گوهرهایی که در آن صندوق باارزش بود آشنا شویم؛ مخصوصاً با نویسندگان و شاعران و ادیبانی که در یک قرن اخیر، تحولی در نظم و نثر زبان فارسی در تاجیکستان به وجود آورده اند، آشنایی بیشتری پیدا نماییم. چنین بود که خیلی از بزرگان این کشور به ویژه یکی که از شاعران بزرگ آن خطه یعنی مرحوم استاد لایق شیرعلی را بهتر شناختیم و من اولین بار ایشان را در شروع استقلال تاجیکستان در مسافرت به دوشنبه ملاقات کردم و از احترامی که وی در چشم هم وطنان خود داشت آگاه شدم.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اضافه کرد: شیرعلی در شمار استادان و شاعران و ادیبانی است که در پیشرفت و تحول مثبت زبانی و شعری در تاجیکستان تاثیر ماندگاری داشته اند. البته ما نمی توانیم استادان تاجیک را بهتر از خود تاجیکی ها به آنها معرفی نماییم و هر چه درباره آنها بگوییم از خود تاجیکی ها شنیده ایم و آنها بهتر از ما استادان خودرا می شناسند.
یکی از راه های معرفی بزرگان معاصر تاجیکستان در زبان و ادبیات، مقایسه ایشان با نظائرشان در قرن اخیر ایران است. هم ایران و هم تاجیکستان در یکصد سال قبل مرحله گذار از ادبیات سنتی به ادبیات امروز را طی کرده اند. زبان و نویسندگی از آن قید و بندهای ملال آور نثر قاجاری و پیش از آن رها و همه کس فهم و دقیق تر شده و در زبان، ترجمه و شعر فارسی هم این تحول اتفاق افتاده است. البته نظیر همین تحول در تاجیکستان هم اتفاق افتاده است.
او تاکید کرد: در این میان لایق شیرعلی، به نظر بنده میان ادبای قرن اخیر ما بیشتر از همه به ملک الشعرای بهار شباهت دارد. البته این شباهت ها کامل نیست و ممکنست موارد اختلافی زیادی هم میان آنها باشد. شیرعلی مثل ملک الشعرای بهار به ادبیات قدیم فارسی تسلط و دلبستگی داشت و با سبک خراسانی مأنوس بود و از آن سرچشمه ها مایه گرفته و زبان امروز خودش را خلق کرده است. اوالبته سبک خراسانی قرن های ۵ و ۶ هجری قمری را تکرار نکرده است، اما در عین حال که به زبان معاصر خود و به اقتضای روزگار سخن گفته، از آن سرچشمه ها نیز مدد گرفته است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در آخر اظهار داشت: متاسفانه لایق شیرعلی عمر چندانی نکرد و حتی ۶۰ سالگی خودرا هم جشن نگرفت؛ او آفتابی بود که در وسط آسمان و در نیمروز عمر خود غروب کرد و اگر می ماند راهی را که در پیش گرفته بود بیشتر طی می کرد و یادگارهای ارجمندتری از خود بجای می گذاشت.
شاعر برجسته و سخندان تاجیکستانی
درادامه پیام رضا اردکانیان به این جلسه قرائت شد. در قسمتی از این پیام آمده است: امروز در گرامی داشت لایق شیر علی شاعر برجسته و سخندان تاجیکستانی که براستی شایسته و لایق وصف شاعری است، گرد هم آمده ایم. اشعار او مضامینی را دنبال می کند که فراتر از مرز و بوم ملی می رود. در اشعار او پیوندهای عمیقی را با شاعران بزرگی چون فردوسی، مولانا، سعدی، خیام و رودکی می توان یافت. لایق شیرعلی که در محافل ادبی بعنوان ملک الشعرای شعر فارسی آسیای مرکزی و «خیام ثانی» شهرت دارد، بیش از دیگران در چکامه های شیرین خود از بزرگان ادب و دانش فارسی، رودکی، فردوسی، بوعلی سینا، مولانا، سعدی، حافظ، خیام، سنایی، صائب، بیدل، نظامی، باباطاهر عریان، اقبال، علامه دهخدا... یاد می کند.
وزیر نیرو در این پیام تاکید کرد: لایق اما خصوصاً شاعری سیاسی است. وی در مجموعه ی دیگری بنام گورستان خیره (۱۹۸۰) ضمن نگریستن به تاریخ و تحلیل حوادث ایام پر فتنه گذشته ایران، بر جایگاه والای شاعر و نقش مهم سیاسی او اشاره می کند. به نظر او شاعران، دل و دیده بیدار و زبان گویای هر جامعه اند و بی شک بدون حضور شاعر، جامعه، گرفتار گمراهی و تباهی خواهد بود؛ چونکه شاعر ریشه در شعور و عقل و خرد دارد که در حقیقت در هر زمان و مکانی آئینه تمام نمای هر ملتی است.
اردکانیان اضافه کرد: استاد لایق در عمر ۵۹ ساله خویش رسالت خویش را به عنوان ادیب و روشنفکر و زبان گویای ملت به انجام رسانده و شعر او فقط نظم و شعار نبود، بلکه تفکر، اندیشه، تاریخ، تامل و افتخار و الهام بخشیدن به خواننده و از حسن بیدارگری برخوردار بود. شاعر در طول عمر با برکت خویش مجموعه های سرسبز، الهام، نوشباد، ساحل ها، خاک وطن، ریزه باران، مرد راه، ورق سنگ، خانه چشم، روز سفید، خانه دل، آفتاب باران، جام سرشار، من و دریا، دست دعای مادر، اول و آخر عشق، فریاد بی فریاد رس، را خلق کرد که هر کدام از یکدیگر جذابتر و محبوبتر بودند و شاعر هر بار با پیام جدیدالورود قلب های علاقه مندان کلام موزون می شد.
احترام به گذشته مشترک فارسی زبانان
محمد تقی صابری دیگر سخنران این جلسه بود؛ او گفت: بدون تردید استاد لایق شیرعلی یکی از شاعران بزرگ و همچون شخصیت های برجسته و موثر در عرصه های فرهنگی و اجتماعی تاجیکستان و ادب فارسی در نیم قرن اخیر بوده است. ایشان در کنار بزرگانی چون مومن قناعت، بازار صابر و بانو گل رفتار صفوی آوا از بنیانگذاران شعر نو در تاجیکستان شمرده می شود.
او درادامه اظهار نمود: موضوعات محوری آثار نو و خلاقانه این هنرمند تاجیک بیشتر در توصیف جایگاه باارزش وطن، هویت، خود شناسی، بازگشت به خویشتن و احترام به گذشته مشترک فارسی زبانان و سنت و تاریخ ملی است.
سفیر ایران در تاجیکستان تاکید کرد: استاد لایق شیرعلی یکی از فاکتورهای مهم هویت ملی مردم تاجیک را حفظ و توسعه زبان فارسی و ادبیات نیاکان می دانست و دراین باره چنین سروده است:
زهر بادا شیر مادر بر کسی
کو زبان مادری گم کرده است
او در پایان اظهار داشت: آثار مرحوم استاد شیرعلی را به حق می توان عاملی مهم در پیوند و تحکیم سلسله گسسته مردم پارسی زبان دانست. او همیشه خواهان وحدت دوستی و برادری فارسی زبانان بود چنانکه می گوید:
تاجیک و ایرانی و افغان چرا
ما در این دنیا که از یک مادریم
اینجانب مراتب قدردانی و سپاس خودرا از برگزارکنندگان گرامی این مراسم، همین طور شرکت کنندگان محترم و فرهیخته ای که در این جلسه در فضای مجازی حضور دارند، ابراز می نمایم.
استاد لایق؛ شاعر وطن پرست
علی اشرف مجتهد شبستری نیز در این جلسه علمی و ادبی به ایراد سخن پرداخت و اظهار داشت: آشنائی بنده با استاد لایق به نخستین روز ورود هیأت ایرانی که در دی ماه ۱۳۷۰ برای تاسیس سفارت به دوشنبه سفر نمود، برمی گردد. چند ساعتی بعد از ورود هیأت سیاسی فرهنگی، شب شعری با حضور شعرای تاجیک به سرپرستی استاد لایق و شاعران ایرانی حاضر در هیأت ایران به سرپرستی دکتر حداد عادل آراسته شد و سفارت ایران در تاجیکستان با شب شعر شروع به کار کرد. استاد لایق را در فرصت های مختلف در سفارت یا محافل ادبی ملاقات می کردم و گفتگوهای زیادی با استاد در باره روابط فرهنگی بین دو کشور داشتیم. او جزو نخستین کسانی بود که به همراه هیأت فرهنگی از دوشنبه عازم ایران شدند. استاد سفرهای مختلفی به ایران کرد و جوایزی را نیز از ایران دریافت نمود.
او اضافه کرد: شادروان استاد لایق« شیرعلی» از چهره های تابناک شعر« تاجیکستان» در اواخر قرن بیستم شمرده می شود. وی با اشعار رنگین و پرمحتوایش به کالبد شعر تاجیکی نفس تازه ای دمید و آنرا در قلمرو فارسی زبانان معروف کرد.
شبستری تاکید کرد: استاد لایق را می توان بعنوان یکی از وطن پرست ترین شاعران یاد کرد که در اشعارش از شروع تا اختتام به خودشناسی و معرفی ملت تاجیک پرداخته است. او با شعر بلند و نام آور «آیا چه شد» سخت در پی حفظ هویت تاریخی و فرهنگی بر می آید و بسیار ناگفته ها را با زبان رسای شعر می گوید، این شعر که یکی از ناب ترین و اندیشمندانه ترین شعرهای استاد لایق است به روشنی به بررسی و مو شکافی ریشه های از خود بیگانگی، دردمندی تاجیکستان و جدا ماندن از نیستان فرهنگ و تاریخ خویش پرداخته و چاره درد را که بازگشت به خویش و خود آگاهی ملی و تاریخی است با زبانی نرم اما بسیار دردمندانه بیان کرده است:
آیا چه شد که از همه عالم جدا شدیم
شــــایـد از آنــکه منـــکر ذات خــدا شــــدیم
سوی افق دویده و ساکن بجای خویش
بر خویش نا رسیده و از خود جداشدیم
رئیس جمعیت دوستی ایران و تاجیکستان تاکید کرد: «لایق» که بمانند مومن قناعت و گلرخسار از دست پرورده های میرزا تورسون زاده بود، در دوران خفقان شوروی بازگشت به اصل و هویت خویش را دنبال می کرد اودر اوج حاکمیت نظام بلشویکی، از دل یک جمهوری کوچک آسیایی صدای بازگشت به خویشتن و اصل و نیاکان سر می دهد و آن هم به زبان فارسی.
شعرهایی سرشار از حکمت
درادامه صفر عبدالله سخنرانی کرد و گفت: شعر لایق سرشار از حکمت است، حکمت های خلق. «بازار صابر» ادیب بزرگ تاجیک، خیلی دقیق مشاهده کرده بود که شعر «لایق» نه فقط دانش و مشاهده های اکتسابی خود او، بلکه دانش خلق را نیز فرا گرفته است. به روی طفل بی گناه نگریسته بی گناه شدن، سرگذشت را به آب گفتن، در زیر بالش کودک کتاب ماندن، چو ماهی از آب بالا شدن و به دریا بازگشتن، همه حکمت های معلومند، ولی ورود آنها به ادبیات از ابتکارات لایق است.
اوادامه داد: شعر لایق هم از نظر زبان و هم از نظر شکل به سنت های شعر کلاسیک خیلی نزدیک است و این امر دیگر از خاصیت هایی است که شعر او را نسبت به اشعار سایر شاعران معاصر ممتاز کرده است.
عبدالله تاکید کرد: استاد شیرعلی انواع سنتی غزل و رباعی و دوبیتی را که در ادب معاصر ما تا حدی به فراموشی سپرده شده بود و یا بی هنرانی در این انواع اشعار تقلیدی می آفریدند، از نو احیا کرد. لایق در این انواع ادبی هزارساله ما آفریده هایی دارد که در ردیف بهترین اشعار فارسی روزگار ما جایگزین خواهد شد.
او اشاره کرد: تلاش لایق درعرصه ادبی گواه است که او از فرهنگ موجود در زبان فارسی و زبان های دیگر برخودار است. از آثار بزرگ نیاکان نه فقط مهارت و سخنوری آموخته است، بلکه جستجوهای وی در این راه او را به ایجاد صفحات ناب ادبی منجر گردیده است.
عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آخر اظهار داشت: وی در بسیار موارد گیرنده ای افزاینده است؛ مثلاً دفتر الهام از شاهنامه او را، که اگر لایق بدون اشعار این دفتر چیز دیگری نمی سرود، باز بی شک در قطار سخنوران توانای روزگار خویش نام خودرا برای همیشه در صفحه‌ی ادب و فرهنگ جاویدان فارسی حک می کرد باید همیشه مورد توجه و مداقه قرار داد.
لایق و «شعر حالت»
عبدالنبی ستارزاده نیز در این برنامه اظهار داشت: «شعر حالت»، در شعر معاصر تاجیکی ظهور داشت و در نقد ادبی تاجیک نشانه های آن مورد توجه بود و هست. سرچشمه های «شعر حالت» در شعر فارسی تاجیکی به شعر رودکی، همچون سروده های «شاد زی با سیه چشمان، شاد»، «این جهان پاک خواب کردار است»، قصیدة «شکایت از پیری»، شاهنامه ابوالقاسم فردوسی، همچون صحنة کُشته شدن سهراب یل از دست پدر خویش رستم و... باز می گردد.
اوافزود: من درمقدمه ای چاپ اوّل «کلیات لایق شیرعلی» نوشته بودم، زیبایی و ناتکراری شعرهای عاشقانة شاعر را در آن کلیات دیده بودم، که «آنها هر یک در خود یک حالت، یک روحیه، یک منظره، یک فضا، یک احساس معیّن و ناتکرار عالم عشق را شاعرانه و عاشقانه و بی روی و ریا» را بازتاب می دهند.
استاد شعبه ادبیات معاصر آکادمی رودکی تاجیکستان اشاره کرد: شاعر در حقیقت از وصل، هجر، درد، حسرت، خاطرات، خوشی های جوانی و آرمان های پیر؛ به سخن دیگر، از بهار و خزان عشق، از گل و خار عشق، از سوزهای شیرین و تلخ عاشقان در قصّه های عاشقی سخن می گوید.
او در آخر اظهار داشت: البته این پدیدة ادبی (شعر حالت) آن وقت نام مشخّصی نداشت. این امر در تاریخ علم و ادب و هنر ما و مردمان جهان معمول است. یعنی ابتدا پدیده های ادبی و هنری ظهور می کنند، بعد به خود نام می گیرند، مثل سبک هایی چون خراسانی، هندی، شعر نو و... بنابر این اگر اصطلاح «شعر حالت» در نقد و ادبیات شناسی ما پذیرفته شود و یا حتی نامی از این مناسب تر و بهتر برای آن پیدا شود، مایه خرسندی ما خواهد بود.
وصف زیبای «مادر» در شعر لایق
در بخش دیگری از این برنامه عبدالرحمن عبدالمنان به ایراد سخن پرداخت و اظهار داشت: لایق شیرعلی در شعر و شاعری و در ابتدای قرن بیستم با عزمی قوی و هدف و مرامی روشن خود آغاز به کار کرد. او کار خودرا با وصف «مادر» شروع کرد و مجسمه واقعی و آرمانیِ مادر تاجیک را با تمام جزییات آفرید و پس از او دیگر شاعران در آفریدن چهره ای زیبا از «مادر» وارد عرصه ادبی تاجیک شدند و از «مادر نامه» های مرحوم استاد لایق شیرعلی تاثیرات فراوانی پذیرفتند.
این ادیب و دانشمند تاجیک تاکید کرد: لایق توانست سخنان و تعابیر مختلف را به عرصه ادبی وارد کرده و بر طبق آن اشعار فراوانی را بسراید که دردل مردم قرار داشت و وِرد زبان آنها بود، تا آتش احساسِ محبوب ترین و مقدس ترین موجود عالم یعنی «مادر» در دل و جان همه روشن و فروزان شود.
مکررا در این اشعار، تنهایی و یکتایی مادر و محبت و مهربانی او و البته حس فرزندان به این مخلوق مهربان خداوند، مورد توجه و تاکید قرار گرفته اند.
کارِکارستان «لایق»
حسن قریبی هم در آخر این جلسه گفت: استاد «لایق» این هنر را به خرج داد که ضمن پرهیز از درشت گویی به لحاظ واژگانی و با بهره بردن از سنت هفتادساله‌ی ساده بیانی از فرصت ها و گشایش هایی که در اواخر حکومت شوروی به وجود آمده بود بهره گیرد و جانی به شعر معاصر تاجیکستان بخشد. تعدادی از این فرصت ها بعد از مرگ استالین به وجود آمده بود و برخی دیگر به علت گرفتار شدن شوروی در جنگ افغانستان بود که در پی جا انداختن این سیاست بود، تا برای سست کردن مقاومت افغانستانی ها، تاجیکستان را بعنوان مدینه‌ی فاضله ای نشان دهد که در آن زبان مادری و شعر آزاد است و البته برخی دیگر محصول ضعیف شدن طبیعی حکومت و پریشانی های قبل از فروپاشی بود که آنها را به اولویّت های دیگر مشغول داشته و از کار شاعران غافل کرده بود.
او اضافه کرد: لایق شیرعلی کاری کرد کارستان، یعنی هم مخاطب عام را حفظ کرد و هم پاسخ گوی حرفه ای ها شد و هم زمان به درستی نقش نمایندگی شعر معاصر تاجیکستان را در بین فارسی زبانان ایفا کرد.
قریبی تاکید کرد: این نقل مشهور است که شعری «شعرتر» است که در حافظه بماند. به گمان من «شعرتر» از آن شعری خواهد بود که نه فقط در یادها بماند بلکه در موقعیت های کلامی میان فرستنده و گیرنده بجای پیام عمل کند و به عبارتی جای گفتار را بگیرد و خلاصه «آنی» شود که گویندگان با «آن» سخن گویند.
رئیس روابط بین الملل فرهنگستان زبان و ادب فارسی در آخر بیان کرد: شعر لایق شیرعلی در تاجیکستان به این موقعیت رسیده است. او مثل فریدون توللی و محمد زُهری و باباچاهی نیست که طبقه‌ی خاصی از مخاطبان را جذب کرده باشد و مثل عاشقانه های حمیدی شیرازی و شهریار و دیگرانی نیست که مخاطب انبوه داشته باشد. یک چیزی شبیه خودش است و بنا بر این است که هرکس در تاجیکستان می تواند از شعر لایق شیرعلی لذت ببرد به شعرش استناد کند، درباره اش چیز بگوید و اگر دستی بر قلم داشته باشد از او بنویسد.
درپایان این برنامه ضمن رونمایی از کتاب زندگی نامه و خدمات علمی و فرهنگی مرحوم استاد لایق شیرعلی، لوح سپاس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور حسن بلخاری رئیس و معاونین پژوهشی و اجرائی انجمن به نظام الدین زاهدی سفیر جمهوری تاجیکستان در تهران اهدا شد.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب