گزارش تحلیلی مهر
ماجرای آثار جعفر شیرعلی نیا چگونه پیچیده شد؟
حواشی انتشار خبر لغو آثار جعفرشیرعلی نیا و بازتاب های بعدی آن نشان داد که اهالی فرهنگ پویایی خودرا در تکثر تفکر می بیند.
خبرگزاری مهر -فرهنگ و اندیشه- مصطفی وثوق کیا: طی چند روز گذشته خبر لغو مجوز آثار جعفرشیرعلی نیا بین اخبار مربوط به حوزه کتاب منتشر گردید. شیرعلی نیا در کانالش آگاهی داد وزارت ارشاد مجوز تمام آثارش در انتشارات سایان را لغو کرده و انتشار این خبر موجب بهت اهالی فرهنگ شد. با این وجود وزارت ارشاد ۲۴ ساعت بعد ضمن تکذیب این خبر (اینجا) اعلام نمود حتی اعلام وصول یکی از آثار شیرعلی نیا را هم صادر کرده و از انتشار این خبر گلایه نمود.
پس از تکذیب این خبر توسط وزارت ارشاد، حامد کفاش مدیر انتشارات سایان در یک پیام تصویری به تشریح ماجرا پرداخت و نکته مهم صحبت هایش این بود که ارشاد این لغو مجوز را برمبنای نامه و نظرات یک نهاد نظارتی بیرونی اعمال کرده و حالا بعد از دیدن واکنش ها، عقب نشینی کرده و با نظرات آن نهاد بیرونی هم کاری ندارد. در این اتفاقات نامی از آن نهاد نظارتی بیرونی برده نشد اما برای حدس و گمان هم که شده، می توان کمی به عقب برگشت تا کمی از ابهامات این ماجرا کاسته شود.
جعفرشیرعلی نیا در سالهای قبل محقق جنگ و تاریخ بود و چهره شناخته شده ای هم نبود اما آثار خوبی مانند مانند «دایره المعارف مصور تاریخ جنگ ایران و عراق»، «دایره المعارف مصور تاریخ یهودیت و صهیونیسم» و «هشت سال اینگونه گذشت» در زمینه انقلاب و دفاع مقدس ساخته بود؛ حتی کتابی هم بصورت مصور برمبنای زندگی امام خمینی در کارنامه داشت اما هنوز یک محقق جنگ بود نه چهره ای جنجالی.
نقطه شروع شهرت شیرعلی نیا سال ۹۳ بود؛ زمانی که در برنامه ای که با عنوان «سطرها ناخوانده» همراه با محمدحسین مهدویان که آن روزها مستند «آخرین روزهای زمستان» را ساخته بود روبروی فرماندهان جنگ می نشست و به اصطلاح آنها را سوال پیچ می کرد تا ناگفته های جنگ را بگویند. نقطه اوج این برنامه، مربوط به حضور محسن رضایی و انتشار نامه ای محرمانه به امام در آخر جنگ بود. این برنامه بسیار دیده، و نام شیرعلی نیا هم بیشتر عنوان شد.
اما سال ۹۴ را می توان نقطه شروع شیرعلی نیا دانست؛ روزهایی که مشغول کار تالیف زندگی نامه مصور رهبر انقلاب بود اما مجوزهای آن صادر نمی شد. تا این که بهترین فرصت در نمایشگاه کتاب آن سال و بازدید رهبری از این رویداد صورت گرفت. در لحظه ای که رهبری از غرفه انتشارات سایان دیدار نمود، شیرعلی نیا با مطرح کردن مشکل عدم دریافت مجوز کتاب خواهان مساعدت شد و دستور شفاهی مساعدت هم، همان لحظه صادر شد. موسسه انتشارات انقلاب اسلامی و امیرخوراکیان مدیر وقتش هم که مسئول این اتفاق بود، برای رفع مشکلات اقدام نمودند. در نتیجه در خرداد ۹۴ که کفاش مدیر انتشارات سایان در جلسه ای اعلام نمود «در انتظار مجوز نهایی دایرة المعارف حضرت آیت الله خامنه ای هستیم و شیرعلی نیا هم گفت با یکی از آقازاده های رهبر انقلاب نیز در مورد این کتاب صحبت شده و ایشان بر گیرایی کتاب صحه گذاشته»؛ (اینجا) مشکلات درحال حل شدن بودند.
کتاب «روایتی از زندگی و زمانه حضرت آیت الله سید علی خامنه ای» با شمارگانی عجیب و قیمتی بالا در آبان ۹۴ روانه بازار نشر شد. شمارگان کتاب صد هزار نسخه ذکر شد و کتاب هم به لحاظ کیفیت، از سایر کتاب ها متمایزتر بود. با این وجود این شمارگان موجب اتفاقات بعدی شد. چون موسسه انقلاب اسلامی با مدیریت امیر خوراکیان فقط برای یک چاپ به این اثر مجوز داده بود و سایان با همان مجوز یکبار مصرف، کتاب را در صدهزار نسخه روانه بازار کرد. این رندی ناشر به مذاق خیلی ها خوش نیامد و موجب موضع گیری هایی شد. همچون این که خورکیان در گفت و گو با خبرگزاری مهر تلویحاً اعلام کرد کتاب، چندان هم موردتایید نیست و «روایتی از زندگی و زمانه حضرت آیت الله خامنه ای» برداشت تنظیم کننده محترم و بطور طبیعی در حد گرایش ها و اطلاعات نویسنده محترم است. همین طور وقتی یک اثر از این موسسه مجوز نشر دریافت می کند بیان کننده تایید همه جوانب و رویکرد های آن نیست و باید گفت این کتاب طبیعتاً اثری جامع، کامل و خالی از کمبود و ضعف نیست.
با این همه، اوضاع برای شیرعلی نیا خوب بود. «روایتی از زندگی و زمانه حضرت آیت الله خامنه ای» مورد اقبال قرار گرفت و نویسنده اش هم در معرض شهرت بیشتر. نهادهای انقلابی و فرهنگی هم برای معرفی و ترویج کتاب تلاش می کردند. فروش کتاب با قیمت ۱۱۰ هزارتومانی خوب بود تا این که کتاب جدیدشیرعلی نیا از راه رسید؛ کتابی درباره علی اکبر هاشمی رفسنجانی با همان سبک وسیاق کتاب رهبر انقلاب که در اردیبهشت ۹۵ منتشر و رونمایی گردید. این اتفاق به مذاق برخی افراد و نهادهای فرهنگی خوش نیامد. چه این که هاشمی بعد از سال ۸۸ دیگر آن هاشمی سال های پیش و مورد توجه انقلابی ها نبود. همین طور اینکه بعد از کتاب رهبری، کتابی مشابه هم برای هاشمی تولید شود موجب تشدید این تلخی شد. کتاب روایتی از زندگی هاشمی رفسنجانی در مراسمی با حضور شخص آیت الله هاشمی رفسنجانی رونمایی گردید و وی از شیرعلی نیا قدردانی نمود. بعد از این کتاب بود که گرایش های سیاسی شیرعلی نیا به سمت هاشمی آشکار شد و این روند تاثیرش را در تحلیل ها و نوشته های این نویسنده نشان داد. شیرعلی نیا در کتابش با انتخاب تصاویر جهت دار از محمود احمدی نژاد رییس جمهور وقت، نشان داد ممکنست در کار تاریخی سلیقه اش را هم دخالت دهد.
شیرعلی نیا در سالهای اخیر کانالی تلگرامی راه اندازی کرده و در آن، درباره مسائل تاریخی می نویسد. او با استناد به کتاب های تخصصی جنگ، زوایایی جدید و بعضاً تاریک از جنگ هشت ساله عراق مقابل ایران را رونمایی می نماید و فرماندهان آن سالهای جنگ را بابت تصمیم هایشان شماتت می کند. او از مسایل روز بهره می گرفت و تاریخ انقلاب را تحلیل می کرد. انتخاب های دقیق وی و کنار هم گذاردن سخنان افراد و چهره های سرشناس انقلاب همراه با تحلیل های شخصی، موجب فراگیری این کانال شد و شیرعلی نیا بیش از پیش، در معرض توجه قرار گرفت. وی در این کانال در مقابل هرگونه تعریض به هاشمی عکس العمل نشان می داد و مطالبی هم در انتقاد از مقامات نظام ازجمله رهبر انقلاب منتشر می کرد. عملیات کربلای ۴ و اظهارات شائبه برانگیز محسن رضایی موجب شد شیرعلی نیا به شدت این سخنان را به چالش بکشد و این کارش هم موجب شد به شدت مورد توجه رسانه ها قرار بگیرد.
رویه جدید شیرعلی نیا مشخص بود؛ انتقاد و انتقاد و به چالش کشیدن. این رویه موجب اقبال مخاطب به وی شد. حتی رسانه های فارسی زبان خارج از کشور هم بعضاً با استناد به سخنان وی، گزارش هایی منتشر نمودند. با این وجود شیرعلی نیا بعنوان یک مورخ تاریخ جنگ، فردی بود که در رسانه ها حضور داشت، حرف هایش را می زد و پاسخ هایش را هم می گرفت. اما حساسیت ها نسبت به او بالا رفته بود و همان نهادهای نظارتی بیرونی به جمع بندی هایی درباره او رسیدند که نمونه اش در مهر ۹۹ خودرا نشان داد؛ اینکه با وجود اعلام پیشین برنامه «چراغ مطالعه» با حضور وی، برنامه بصورت غیررسمی توقیف شده و روی آنتن شبکه چهار سیما نرفت. این اتفاق موجب انتقادهای زیادی به صداوسیما بابت این رویکرد در پذیرش نظارت های بیرونی شد.
نکته مهم درباره جنجال چند روز اخیر، شاید مربوط به پروژه های آتی جعفر شیرعلی نیا باشد. یعنی آثاری که انتشارشان به اندازه کافی جذاب و حاشیه ساز خواهد شد. دو کتاب مصور و قطور درباره سیدمحمد خاتمی و محمود احمدی نژاد چه قدر می توانند برای پژوهشگران و مخاطبان بازار کتاب جذاب باشند؟ و شاید این حاشیه ها یک اخطار برای جعفر شیرعلی نیا باشند، برای جلب نظر نهادهای نظارتی بیرونی.
در پایان، این سوال هم مطرح می شود که آیا این رویکرد پژوهش های تاریخی الزاماً باید با نهادها و افراد خاصی هماهنگ شود؟ آیا مقرر است یکدستی خاصی را در خروجی های تاریخی شاهد باشیم؟ که اگر این طور باشد، چه دلیلی برای ایجاد این همه موسسه تاریخی و پژوهشی وجود دارد؟
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب