بررسی اسنادی عملیات کربلای 4 در گفت و گو با راوی و فرمانده در صحنه
جاویدانی: در اولین روزهای دی ماه هر سال، رسانه های بیگانه با طرح سؤالات و شبهات به ظاهر جدید درباره عملیات کربلای 4، ذهن مخاطبان را درگیر می کنند، اما اسناد این عملیات و اظهارات حاضران در آن خیلی از ابهامات را از بین می برد.
به گزارش جاویدانی به نقل از ایسنا، ۳۵ سال از عملیات کربلای 4 گذشته است. در این سال ها با نزدیک شدن به سالروز این عملیات، انواع و اقسام شبهات پیرامون آن از طرف برخی منتقدان داخلی و حتی مغرضان خارجی مطرح می شود؛ شبهاتی که اصل و پایه آنها یکی است، اما هر سال با رنگ و لعابی تازه مطرح می شوند.
بزرگ نشان دادن آمار شهدای کربلای ۴، القای اختلاف میان فرماندهان ارشد سپاه در این عملیات با مرکز و حتی زیر سؤال بردن ماهیت عملیات کربلای ۴ همچون شبهات پرتکرار این سال هاست. اخیراً بی بی سی در گزارش مفصلی با عنوان «بازگشایی پرونده کربلای ۴» به تشکیک آمار شهدا و مجروحان این عملیات و تحریف وقایع منتهی به عملیات کربلای ۴ و حتی پس از آن پرداخته است.
بدین منظور برای شناخت بیشتر درباره شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منتهی به عملیات کربلای ۴ و ۵ که با عنوان عملیات سرنوشت ساز مطرح می شود، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس با سردار احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا در سالهای دفاع مقدس، علی محمد نائینی، رییس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس و یدالله ایزدی از پژوهشگران و راویان سالهای دفاع مقدس نشسته است.
آقای هاشمی در ابتدا فکر کرد شوخی می کنیم
نقش عملیات والفجر ۸ در انجام عملیات کربلای ۴ در سال ۱۳۶۵ چه بود؟
سردار غلامپور: پس از عملیات بدر که عملیات ناموفق بود، یک سردرگمی در ادامه جنگ پیش آمد و اتفاقاتی آنجا افتاد. خوشبختانه با پیامی که امام (ره) برای فرماندهان فرستادند، موجب شد فضا و شرایط عوض شود و باردیگر فرماندهان به تلاش بیفتند که عملیاتی را برای تعیین تکلیف انجام دهند. بر همین اساس، جلسات فشرده ای در اردیبهشت و خرداد ماه سال ۱۳۶۵ برای فرماندهان گذاشته شد. البته این جلسات منحصراً برای سپاه بود و ۳ـ۲ تا فرمانده قرارگاه با تقسیم بندی فرمانده لشکرها ماموریت پیدا کردند که از پیرانشهر تا جنوبی ترین نقطه دهانه اروند و مناطقی که قابلیت انجام دادن عملیات های آینده را دارد، بررسی نمایند.
ما رفتیم و شرایط را بررسی کردیم. فکر می کنم ۱۵ طرح را از مرز مشترک ایران و عراق همراه با محاسن و معایب عملیات ها در آوردیم و در نهایت به سه عملیات رسیدیم. البته عملیات هایی که مربوط به جبهه میانی و شمال غرب می شدند، رد شدند. سه طرح ادامه عملیات در هور، شلمچه یا فاو که در نهایت درباره عملیات در فاو به قطعیت رسیدیم. در مرحله بعد باید آنرا تأیید فرمانده کل می رساندیم تا عملیات انجام دهیم. به همین خاطر با ۶ نفر از فرماندهان به تهران رفتیم و به اتفاق آقا محسن رضایی جلسه ای با آقای هاشمی گذاشتیم و طرح موضوع کردیم که می خواهیم در فاو، عملیات نماییم. ابتدا آقای هاشمی نپذیرفت و موضوع را شوخی تلقی نمود.
شما پاسدارها هم سیاسی شُدید
شما هم در آن جلسه بودید؟
سردار غلامپور: بله بودم. آقای هاشمی اظهار داشت: شما پاسدارها هم سیاسی شدید! نمی توانید جنگ را ادامه بدهید و می خواهید توپ را در زمین من بیندازید. پیشنهادی می کنید که من بگویم نه! بعد بروید به امام بگویید که ما می خواهیم عملیات نماییم و آقای هاشمی نمی گذارد. ما اینجا خیلی بهمان برخورد. در اینجا آقا محسن کلی قسم و آیه آورد که چهار ماه است کار مطالعاتی درباره عملیات انجام شده است. وقتی آقای هاشمی اصرار ما را دید و متوجه شد، کوتاه آمد و اظهار داشت: خب! توضیحی به ما بدهید. در آنجا توضیحاتی جزیی تر به او دادیم. بعد اظهار داشت: اگر شما این کار را انجام دهید خیلی کار بزرگی کرده اید. پس اگر این کار صورت گیرد، من هم قول می دهم جنگ را تمام کنم. عین واژه اش همین بود. بعد افزود: با توضیحاتی که به من دادید تا حدی متقاعد شدم، اما چون من نظامی نیستم، باید از نظر نظامی هم قانع شوم. گفتیم: چطوری؟ اظهار داشت: جلسه ای در دزفول دارم. در آنجا فرماندهان ارتش را هم دعوت می کنم. آنها را هم متقاعد کنید. در آن جلسه توضیحاتی برای فرماندهان ارتش داده شد و در نهایت، طرح عملیات کربلای ۴ به تصویب رسید. ۷۶ شبانه روز برای مدیریت عملیات تهاجمی زمان برد و توانستیم منطقه را تعیین نماییم و به مرحله ای رسیدیم که به اصطلاح می گفتند عراقی ها سیم خاردار پهن کردند و آغاز به کار پدافندی کردند.
کار بزرگی که نگاه اداره کنندگان اصلی جنگ را تغییر داد
یعنی عراق ۷۶ روز پاتک کرد تا منطقه را پس بگیرد؟
سردار غلامپور: بله! عراق از همه توانمندی هایش از لشکر، گارد و غیره استفاده نمود. عملیات کربلای ۴ در شرایطی صورت گرفت که هم در فضای سیاسی کشور و هم در خارج از کشور به این باور رسیده بودند که ایرانیان می توانند یک کار بزرگ انجام دهند. در بین نیروهای خودی، این توقع از سپاه بود که می شود کارهای بزرگ را انجام داد. در خارج از کشور (شوروی و آمریکا) هم به این باور رسیده بودند که اگر نظام جمهوری اسلامی با این روند در جنگ جلو برود (عملیاتی که در فاو انجام شد و آن وقت هم مرز با کویت می شدیم)، فاتحه عراق خوانده است. بدین سبب نگاه ابرقدرت ها و اداره کنندگان اصلی جنگ تغییر نمود.
فکری که آقای هاشمی می کرد و واقعیتی که وجود داشت
این موردی که اشاره کردید، مربوط با ابتدای سال ۱۳۶۵ است؟
سردار غلامپور: بله! اینجا یک اتفاقی می افتد. در داخل کشور چون سال ۱۳۶۵ را سال سرنوشت جنگ نامیده بودند، گفتند طرحی بیاورید که بتوانیم جنگ را تمام نماییم که البته محقق نشد. بعد معلوم شد آنچه مدنظر آقای هاشمی بوده اتفاق نیفتاده است. چون فکر می کرد با گرفتن فاو، صدام عقب نشینی کند و تسلیم شود. در نظر داشته باشید که در اوایل سال ۱۳۶۵ در داخل به ما می گفتند: سراغ عملیات سرنوشت ساز بروید و از طرفی شوروی و آمریکا تصمیم گرفتند جنگ بدون طرف پیروز تمام شود. در این سال می بینیم که فضای کلی جنگ تغییر کرده است. صدام بصورت وحشیانه شهرهای ما را بمباران کرد. از سلاح شیمیایی بهره برد و جنگ کم کم توسط آمریکایی ها به منطقه خلیج فارس کشیده شد. البته این تبعات پیروزی بزرگ است.
انقلاب اسلامی در وضعیت جنگ توانست موازنه قدرت را تغییر دهد
نگاهی به سال ۱۳۶۵ و تغییر فضای بوجود آمده در آن زمان داشته باشیم. چرا در این سال با رویکرد متفاوت روبرو شدیم؟
سردار نائینی: بعد از عملیات والفجر ۸ و فتح فاو، کوشش های ارتش عراق برای بازپس گیری مناطقش تأثیرات مختلفی در حوزه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی داشت. این تأثیرات در محیط ملی ایران، محیط ملی عراق، منطقه ای و جهانی در ابعاد مختلف منجر به تغییر نگاه ها برای ادامه جنگ شد؛ چونکه قدرت های بزرگ شامل اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده عراق درباره توانمندی های ارتش عراق گرفتار تردید شدند. چون ارتش عراق شکست بزرگی را در عملیات والفجر ۸ متحمل شد؛ یعنی رزمندگان در کوتاه ترین مدت توانستند یک منطقه استراتژیک را به تصرف در آورند. همین طور ارتش عراق، به لحاظ روحی گرفتار یک ضربه جدی شد. حتی در محیط ملی عراق نیز مشکلات جدی به وجود آمد. در ۲ ماه آخر سال ۱۳۶۴ و در فروردین ماه سال ۶۵ جنگ کاملاً متاثر از فضای پیروزی عملیات بزرگ فاو بود. بدین سبب در محیط ملی ایران آن سال، بعنوان سال سرنوشت جنگ معرفی گردید. البته امام (ره) نیز آن سال را سال پیروزی معرفی کرد؛ چونکه زمینه هایش فراهم بود. این عملیات به اعتبار سیاسی و نظامی رژیم بعث خدشه وارد کرد و تصویر شکست پذیری به ارتش عراق منتقل شده بود.
البته محاسبات آقای هاشمی اوایل درست بود، اما قدرت های بیرون اجازه ندادند ایران بعنوان پیروز جنگ معرفی و خواسته های ایران پذیرفته شود. این روند اما در سال ۱۳۶۵ ادامه پیدا کرد و منجر به عملیات کربلای ۴ و ۵ شد. در آن زمان، حامیان منطقه ای صدام و قدرت های بزرگ، باید این موقعیت ایران را می پذیرفتند و به ایران امتیاز دادند. اما ایستادند چون احساس کردند همان شرایطی که با وقوع انقلاب اسلامی مواجه گشتند با فتح فاو باردیگر به وجود آمده است. البته انقلاب اسلامی در وضعیت جنگ توانست موازنه قدرت را تغییر دهد. فتح فاو مانند شلمچه بود. در این اثنا بدون توجه به خواسته ایران، فشارهای مختلفی برای کشورمان تعریف کردند؛ همچون فشارهای سیاسی، گسترش جنگ شهرها و ممانعت از فروش نفت. در مقابل به توسعه و گسترش ارتش عراق کمک کردند. کمک ها به اندازه ای بود که یک بسیج ملی در عراق برای مقابله با ظهور و بروز قدرت نظامی جمهوری اسلامی ایران تحت عنوان سازمان رزم عراق در سالهای پایانی جنگ شکل گرفت.
عملیات والفجر ۸ دوره عبور از شرایط سخت جنگ بود
آقای ایزدی! نظر شما بعنوان پژوهشگر و راوی دوران دفاع مقدس درباره شرایط اجتماعی و سیاسی عملیات کربلای ۴ چیست؟
سردار ایزدی: درباره هشت سال دفاع مقدس تقسیم بندی های مختلفی نظیر دوره هجوم عراق، دوره تثبیت، دوره آزادسازی و مقطع بندی های دیگری مطرح گردیده است. این در شرایطی است که پس از آزادسازی سرزمین های اشغال شده خوزستان در قالب عملیات های موفق رمضان، والفجر مقدماتی، والفجر ۱، عملیات خیبر و بدر، دوران سخت دفاع مقدس شروع شد. در حقیقت سالهای ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۴ دوره سختی در کشور بود. این سال ها (۱۳۶۱ تا ۱۳۶۴) دوره سختی در کشور بود. در حقیقت عملیات والفجر ۸ دوره عبور از این شرایط سخت بود. البته در این سال ها عملیات های بزرگ و محدودی در جبهه میانی و شمال غرب انجام شده بود که هدف اصلی آن گرم نگه داشتن تنور جنگ و سیاست های کلی نظام بود. بالاخره گذشت سال ها این باور را بوجود آورده است که باید تکلیف جنگ را مشخص کرد. این را در نظر داشته باشد که ماهیت جنگ و صلح یک ماهیت سیاسی است و بایستی در زمینه دیپلماسی برای جنگ تعیین تکلیف می شد. در چنین شرایطی اندیشه ای به نام عملیات سرنوشت ساز، شرایطش برقرار شد.
اما و اگرهای تصرف بصره
با عنایت به انتظاری که در سال ۱۳۶۵ از سپاه (بعد از عملیات والفجر ۸) به وجود آمد، چرا اصرار به پایان جنگ داشتند؟
سردار غلامپور: همانطور که در بخش اول گفتم پس از آن اعتماد به نفس و تثبیت فاو، بطور قطع نگاه در سال ۱۳۶۵ سال سرنوشت باشد و از ما هم طرح خواستند. آقای هاشمی اظهار داشت: طرحی بیاورید که تکلیف جنگ را در سال ۱۳۶۵ را مشخص نماید. بعد این نکته روشن شد که عزیزان باور داشتند با سقوط فاو، صدام سقوط می کند. البته معلوم بود که دشمن خیلی پوست کلفت تر از آنست که با سقوط فاو سقوط کند. طرح ذهنی ما این بود که با ۵۰۰ گردان می توان کل استان بصره را مورد هدف قرار داد. به این معنا که ۱۵۰ گردان در منطقه هور، ۱۵۰ گردان در منطقه فاو، برای پیش روی از فاو به سمت ام القصر و ۲۰۰ گردان در منطقه شلمچه نیاز داشتیم که بتوان با این سه فلش و این سه مسیر هموار نه فقط بصره بلکه کل استان بصره را در اختیار خود قرار دهیم. بدین سبب شاید این طرح می توانست ضربه ای باشد برای سقوط رژیم بعث عراق. برای همین مسؤولان سیاسی کشور این طرح را پذیرفتند.
وقتی تریبون نمازجمعه به کمک جبهه آمد
غیر از آقای هاشمی کس دیگری بود؟
سردار غلامپور: فقط آقای هاشمی فرمانده جنگ نبود. بطور قطع ایشان بعنوان فرمانده جنگ در شورایعالی دفاع، طرح موضوع کرد و کسانی هم در روند تصمیم گیری نقش داشتند. بعدها پذیرفتند موضوع حفاظت را کنار بگذارند. آقای هاشمی گفت در نمازجمعه موضوع را مطرح می کنم و به بقیه ائمه جمعه هم می گوییم تا یک نیروی عظیم برای شما مهیا شود. آن قدر این مورد برای آنها مهم بود که سال ۱۳۶۵ جنگ را تمام کنند و این اتفاق هم بیفتد. طوری شد که یک جمعیت ۱۰۰ هزار نفری را به استادیوم آزادی آوردند و یک برنامه پرشور برایشان گذاشتند که در میدان حاضر شوند. اما واقعیت آنست که تنها ۶۰ هزار نفر دست ما را گرفت و با عنایت به امکانات و نوع منطقه عملیاتی، عملیات به سمت و سوی کربلای ۴ رفت.
البته ترجیحمان این بود که ضرورت ندارد وارد خود بصره شویم. بلکه کافی بود شهر را در شرایطی قرار دهیم که خود به خود به لحاظ نظامی سقوط کرده محسوب شود. البته مشکلاتی پیش روی ما بود و آن هم پیچیدگی منطقه از لحاظ جغرافیایی بود. به این معنا به دلیل جزایر گوناگون در وسط اروند و نوع استقرار جزایر باید بصورت زیگزاگ مسیر اروند را طی می کردیم. بدین سبب تعویض مانور، کار را یک مقدار به لحاظ فنی برای متقاعد کردن لشکرها سخت کرده بود. به همین خاطر جغرافیایی را انتخاب کردیم که توسعه یافته تر نسبت به اهدافمان باشد. قصدمان این بود از سه منطقه کلیدی ورود نماییم که بتوانیم نگاه و فشار دشمن را تجزیه نماییم و نگذاریم از یک نقطه به ما فشار بیاورد. البته در روند آماده سازی برای انجام عملیات، اتفاقات زیادی افتاد و برخی نگاهشان این بود که عملیات لو رفته و دشمن مسائل را فهمیده است.
در کربلای ۴ عدم غافلگیری دشمن وجود داشت
سردار غلامپور: البته ما این مسأله را نفی نمی نماییم. طبیعتاً هر جا فعالیتی می کردیم، دشمن متوجه می شد. به ویژه این که در آن مرحله، ماهواره های کشورهای پیشرفته، اروپایی و آمریکایی به رژیم بعث اطلاعات می دادند؛ یعنی وقتی یک ستون نظامی ما از اهواز حرکت می کرد، خبرش را به دشمن می دادند. بدین سبب طبیعی بود که حرکت ما برای دشمن تا حدودی کشف شده باشد، اما این منحصر به کربلای ۴ نبود، چون ما در جزایر دیگر و شلمچه هم فعال بودیم. بدین سبب در کربلای ۴ عدم غافلگیری دشمن وجود داشت و کسی منکرش نبود. شواهد این را نشان می داد؛ همچون بمباران های دشمن و سبک تیر دشمن و یکسری اقدامات دیگر. بدین سبب موضوع هوشیار شدن دشمن نسبت به عملیات کربلای ۴ بحث ضعف حفاظت نبود.
سردار نائینی: منطقه شرق بصره منطقه ای هست که ما آنرا طی سالهای قبل حساس کرده بودیم. در عملیات بیت المقدس دشمن متوجه شد که فلش نهایی عملیات، بصره و حداقل اتصال به ساحل شرقی اروند است. بصره واقعاً جای حساسی است. در عکس و نقشه هایی که انتشار یافته، می بینیم زمین مسلح و دشمن کاملاً آماده است. البته کسب پیروزی و تامین اهداف مورد نظر ما فقط متکی به حساسیت دشمن نیست. خب ما ۲ هدف داریم؛ یکی بغداد در جبهه میانی است که در دسترس و متناسب با توان و امکانات ما نیست. دیگری بصره است که سرنوشت جنگ و معادله قدرت را تحت تأثیر قرار می داد. البته باید هدف نظامی با هدف سیاسی نسبت داده شود. هدف سیاسی در سال ۱۳۶۵ این بود که معادله جنگ به نفع جمهوری اسلامی تغییر کند.
عراق ظرف ۲۴ ساعت یگان ها را به منطقه درگیری آورد
حالا چرا سراغ هور و ادامه والفجر ۸ نرفتیم؟
سردار نائینی: همان ریسکی که نسبت به منطقه بصره بود، نسبت به آن مناطق هم بود و حساسیت ها هم وجود داشت. در سالهای آخر جنگ، عراق منتظر حمله ما بود. سرعت جابجایی یگان های عراق در منطقه شمال، شرق و جنوب بصره فوق العاده بود. حتی در کربلای ۵ هم همچنین بود. با این شرایط، خط را شکستیم. عراق ظرف ۲۴ ساعت یگان ها را به منطقه درگیری آورد. نکته آخر این که سرجمع به دستاوردها و مجموع نبردها در این منطقه نگاه کنید، مشخص می شود که انتخاب منطقه درست بوده است. باید در نظر داشت که برای کسب پیروزی باید به همه اصول جنگ توجه گردد که یکی از اصول جنگ، غافلگیری است. همه عوامل به تدبیر فرمانده کمک می نماید. با این وجود وقتی فرمانده بخواهد تصمیم بگیرد، حساسیت دشمن را بعنوان یک پارامتر در نظر می گیرد.
چرا شرق بصره اولویت بیش تری نسبت به بقیه مناطق داشت؟
ایزدی: پس از ناکامی عملیات رمضان، ادامه منطق عبور از مرز و راهبرد ایجاد تنبیه متجاوز موضوعیت پیدا کرد که به اهدافی آن سوی مرز ورود پیدا کردیم. در حقیقت، سه هدف بزرگ در آن سوی مرزها دیده می شد؛ از بالاترین همسایه غربی تا جنوبی ترین آن که در جنوب منطقه بصره بود. جبهه میانی الاماره و جبهه شمال غرب کرکوک بود. وقتی این سه نقطه را بررسی می نماییم، ماهیت و تأثیرگذاریشان را متوجه می شویم که منطقه بصره در اولویت است. برای اینکه بصره به علت عمق جغرافیایی اهمیت دارد. در دو سوی مرز خرمشهر و شلمچه فاصله خشکی اندکی دارند و مرز آبی جنوب خرمشهر و بصره به اندازه یک رودخانه است که پیشینه تاریخی و جنگ ایران و عراق این مورد را تأیید می کند. در نهایت بصره در راهبرد نظامی و عملی جمهوری اسلامی ایران، یک هدف با اولویت ایست در جهت سایر اهداف بود.
چرا در عملیات کربلای ۴ باردیگر به بصره روی آوردیم؟
ایزدی: والفجر ۸ ما را از آن شرایط سخت سال ۱۳۶۳ عبور داد و اعتماد به نفس رزمندگان افزایش یافت. همین طور انتظار حاکمیت از توانایی نیروهای مسلح ارتقا پیدا کرد. البته نسخه نهایی دیکته کرد که باید به بصره نگاه ویژه ای داشت. در فاو تجربه کردیم که رودخانه کارون قابل عبور است. با وجود دلیلهای گوناگون یا باید از ساحل خودی بدون سوار شدن روی جزایر از مسیرهایی عبور می کردیم که به ساحل غربی اروند برسیم یا باید وارد این جزایر می شدیم. در اینجا شرایط جغرافیا خود به خود به طراحی پیچیده دامن زد. برای اینکه جذر و مد شبانه و خروشان بودن آب در یک نقطه راه را برای انجام عملیات سخت کرده بود. اگر می توانستیم از اروند عبور نماییم و به ساحل شرقی برسیم، سپاه هفتم عراق پیش روی ما بود. بطور کلی شرایط اجتماعی، فرهنگی و روانی در سال ۱۳۶۵ ایجاب کرد در این منطقه عملیات انجام دهیم.
سردار غلامپور: قبل بوسیله القدس یک استراتژی و راهبردی در نشست سپاه و ارتش تصمیم گیری شد که اول آزادسازی مناطق جنوب و بعد حمله به مواضع متجاوز صورت گیرد. بدین سبب اگر ۱۰۰ بار دیگر جنگ میان ایران و عراق اتفاق بیفتد قطعا و یقین استراتژی دشمن در انتخاب محل جنگ، جنوب خواهد بود و ما هم جنوب با او روبه رو خواهیم شد. مگر این که شرایط تغییر کند. پس از عملیات رمضان، هرچه زدیم، نشد. ما در ارتباط برای رفتن به سمت بصره، گاهی اوقات در شرایطی قرار می گرفتیم که انتخاب میان بد و بدتر بود. یعنی انتخاب هور، انتخاب میان بد و بدتر بود. در شلمچه، هوشیاری دشمن، استحکامات دشمن و مواضع دشمن وجود داشت. هور را نگاه می کردیم، می دیدیم دشوار است. اما نسبت به شلمچه می توانستیم امیدوار به انجام عملیات باشیم. ما راهی غیر از این نداشتیم؛ یا باید می گفتیم جنگ تمام و نمی توانیم، یا باید سراغ اهداف کم اهمیت تر می رفتیم که چاره ای از ما حل نمی کرد. یا به هر نحو ممکن در منطقه جنوب در بصره عملیات نماییم.
یک پدیده استثنایی در طول جنگ ایران و عراق
ایزدی: یک پدیده استثنایی در طول جنگ ایران و عراق صورت گرفت و آن هم ثبت و ضبط تاریخ جنگ بود. مرحوم حاجی محمدزاده در سال ۱۳۶۰ بعنوان مسؤول دفتر سیاسی جنگ و عضو شورای فرماندهی سپاه این ایده را بعنوان واحد جنگ در دفتر سیاسی با فرماندهان در بین گذاشت. او با آینده نگری، پیگیری و کوشش های بسیار، رضایت فرماندهان را برای حضور یک راوی در کنار خودشان جلب کرد. در این میان شهید حسن باقری بیش ترین کمک ها را در تحقق این هدف داشت. وی در متقاعدسازی فرماندهان کمک فراوانی کرد. به تدریج فرماندهان راضی شدند تا جلسات زمان جنگ با وجود طبقه بندی بالای جلسات، ضبط و مشاهدات، توسط راویان نوشته شود. آقای محسن رضایی هم بعنوان فرمانده سپاه اهتمام جدی داشت. به تدریج تمام فرماندهان قرارگاه ها و لشکرها پذیرفتند در تمام جلسات، حتی جلسات ۲ نفره مکالمات ضبط شود. بدین منظور نحوه ثبت و جمع آوری وقایع و حوادث به افراد که بعداً عنوان راوی گرفتند، آموزش داده شد و آنها هم در کنار فرماندهان در قرارگاه ها، لشکرها و تیپ های مستقل در مناطق عملیاتی حضور کامل داشتند.
راویان، متناسب با هر عملیاتی در کنار فرماندهان از همان ابتدای طرح ریزی و آماده سازی علمیات ها حضور داشتند. گزارش های نبردها و مباحث جلسات را از جمله: وضعیت دشمن، وضعیت منطقه عملیات، سازمان رزم، طرح مانور، چگونگی تحقق اهداف نبرد، سازماندهی مردمی، مباحث پشتیبانی، مهندسی، تامین مهمات و حتی لباس و آذوقه رزمندگان را ضبط و یا یادداشت کرده اند و تمام این جلسات ضبط شده است. علاوه بر آن مکالمات بی سیم و صوت های هدایت عملیات هم ضبط شده است. راوی همه مشاهدات خودش را نوشته و هر جایی هم که لازم بوده با فرمانده گفت وگوهای تکمیلی انجام داده و در نهایت برای هر عملیاتی یک گزارش عملیات وجود دارد که حاصل این کار جهادی منحصر بفرد، گنجینه ای است که شامل ۴۰ هزار نوار صوتی، ۱۲۰۰ دفتر راوی، ۸۰۰ گزارش عملیات و میلیونها ورق اسناد نظامی متنوع از دست نوشته های بسیار ویژه فرماندهان و مکالمات آنها و مجموع های متنوع از برآوردهای اطلاعاتی، عملیاتی، نشریات و بولتن های ویژه، کالک ها و نقشه های عملیاتی است.
حدود ۱۰۰ راوی از عملیات کربلای ۴ تا ۸ حضور داشتند
ایزدی: برای نخستین بار در عملیات طریق القدس مکالمات و شنود در شکل اولیه ضبط و ثبت گردید. از عملیات فتح المبین تا اختتام جنگ، افرادی در کنار فرماندهان از قرارگاه های اصلی تا تیپ های مختلف قرار می گرفتند. از قبل عملیات، تمام جلسات، مذاکرات، گفت وگوی موردی و حتی حرف های درگوشی، اسناد و مدارک، ابلاغیه ها و غیره جمع آوری می شد. پس از عملیات خیبر، بیش تر قرارگاه ها راوی مستمر داشت. بدین سبب در عملیات کربلای ۴ می بینیم در نخستین روزهایی که جرقه شکل گیری عملیات خورد، آقا محسن راوی پیوسته دارد؛ یعنی همه اطلاعات، جلسات، مذاکرات و گفت وگوها همه ثبت و ضبط شده است.
در سال ۱۳۶۵ که از عملیات کربلای ۴ شروع شده و تا کربلای ۸ ادامه پیدا کرد (در طول سه ماه) حدود ۱۰۰ راوی در کنار فرماندهان قرار گرفتند که حداقل ۳۰ نفر آنها را پشتیبانی و مدیریت می کردند؛ یعنی یک تیم ۱۳۰ نفره تکمیل شد که این ها قبلاً آموزش دیده بودند و آنچه را که اتفاق افتاده بود، جمع آوری کردند. در عملیات کربلای ۵، پنج نفر از راویان جنگ به شهادت رسیدند؛ سیدمحمد اسحاقی، علی فتحی، محمدرضا ملکی، سیدمحمد کرکانی و حمید صالحی. این شهدا در طول این دوره ۲۱۲ تا دفتر مخصوصی که تهیه شده بود، مشاهدات خودشان را از محیط پیرامونی جدا از محتوای جلسات نوشتند و ۵۶ گزارش عملیات را بلافاصله پر کردند. ۴ هزار و ۴۷۱ نوار در این دوره ضبط شده است که مربوط به اواخر ماه اول سال ۱۳۶۵ مذاکرات خاتم تا اختتام عملیات و بیش از ۹۰۰ کالک و نقشه و ده ها هزار سند که مکاتبات، ابلاغیات و دستورالعمل و حتی نامه های شخصی جمع آوری شده است. در حقیقت، هیچ سندی درباره عملیات کربلای ۴ و ۵ فروگذار نشده است، الا منابعی که در مشاهدات راوی نبوده که باید به بخش مردمی جنگ رجوع کرد.
روایت فرماندهان در صورتی مستند است که اسناد موجود آنرا تأیید کند
سردار نائینی: همانطور که گفته شد، خوشبختانه فایل صوتی صحبت های فرماندهان در عملیات کربلای ۴، نوار صوتی هدایت این عملیات و گزارش راویان در صحنه موجود است که مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به تدریج این اسناد را منتشر می کند. با این حال، برخی از فرماندهان با گذشت ۳۵ سال از عملیات کربلای ۴ به بیان برخی روایت ها درباره این عملیات پرداخته اند که ممکنست منطبق بر اسناد نباشد. این موارد ناشی از تحریف عملیات کربلای ۴ نیست، بلکه ناشی از فراموشی برخی جزییات حادثه است. بدین سبب روایت فرماندهان در صورتی مستند است که اسناد موجود، آنرا تأیید کند. این در شرایطی است که فرمانده ای که در عملیات کربلای ۴ حضور داشته، ممکنست اطلاعاتی از دیگر قرارگاه ها و سایر فرماندهان آن روزها نداشته و با جهل به تحریف کلیات بپردازد که در حقیقت، این نوع پرداختن ها، پرداختن های دقیق نمی تواند باشد.
دشمن در عملیات کربلای ۴ در شلمچه شکست خورد
با عنایت به این که دشمن در کربلای ۴ هوشیار بوده و در اصطلاحی غلط تحت عنوان «لو رفتن عملیات» از آن یاد می شود، آیا تصمیم به شروع عملیات درست بوده؟
سردار غلامپور: درباره انجام این عملیات، خیلی از پارامترها باید انجام می شد تا برای شروع عملیات پای کار بیاییم. برآورد ما این بود که ۹ تا ۱۲ ماه طول می کشد که آماده عملیات شویم. در این مرحله شواهد و قرائنی وجود داشت که نشان می داد دشمن نسبت به عملیات هوشیار شده است. در بعضی عملیات های گذشته هم این اتفاق افتاده بود. این مورد تازه و جدیدی نیست که در کربلای ۴ اتفاق افتاده باشد. اینجا شواهد و قرائن درباره لو نرفتن بر شواهد و قرائن لو رفتن عملیات غلبه می کرد. این که دشمن یکسری اقدامات را انجام دهد، طبیعی است. بالاخره این همه تیپ و لشکر در یک منطقه محدود جمع شدند، دشمن متوجه می شود. در عملیات کربلای ۴، دشمن در سه فاز زمین، زمان و مکان موفق نشد، الا در یک محور آن هم قرارگاه قدس که دشمن در اینجا در فاز زمین جلوی ما ایستاد.
در عملیات کربلای ۴، دشمن در شلمچه شکست خورد. در اینجا دژ شلمچه کامل سقوط کرد. دژی که می گفتند غیر قابل عبور است. عامل اصلی که ما بلافاصله عملیات کربلای ۵ را در تکمیل عملیات کربلای ۴ انجام می دهیم، همین است. عملیات کربلای ۴ محدوده ای از جزیره مینو تا شلمچه است. فرمانده بنا به دلایلی متوجه شد که در محور اصلی گرفتار مشکل شد. بلافاصله وقتی از منظر دشمن، در آنجا شکست خوردید یا در موضع ضعف قرار گرفتید، این یک هنر بزرگ است که فرمانده شرایط را تغییر دهد و ابتکار عمل را در اختیار خودش بگیرد. ما سالی یک دفعه عملیات انجام می دادیم و دشمن به خیال خودش چون ایران شکست خورده است، عملیات بعدی موکول به سال ۱۳۶۶ شد. به همین خاطر، بیش تر نیروهایش را به مرخصی فرستاد. مجدداً ایران، ۱۰ تا ۱۵ روز بعد با همان نیروها، عقبه ها، تجهیزات و طرح ریزی در همان نقطه عملیات کربلای ۵ را انجام داد.
عملیات کربلای ۴ در سطح هوشیاری خیلی از عملیات ها بوده است
سردار نائینی: ارتش عراق کاملاً می دانست که ما در سال ۱۳۶۵ عملیاتی را در جنوب انجام می دهیم. این تجربه را در ۶ سال جنگ داشت و ما هم محدود به این منطقه بودیم. طبق تجربه عملیات های قبل، اینگونه نبود که دشمن حساسیت نداشته باشد. دشمن بالاخره حساسیت دارد و می داند فصل عملیات بزرگ و گسترده ما چه زمانی است. منطقه را تقویت می کند. کار مهندسی جدید انجام می دهد. نکته دیگر وقتی فرمانده تصمیم به عملیات می خواهد بگیرد همه برآوردهای اطلاعاتی را دارد که شامل قرارگاه ها و یگان هاست. از عمق اطلاعی نداریم؛ یعنی وقتی می توانیم بگوییم عملیاتی بزرگ و گسترده لو رفته است که بدانیم در ذهن ستاد فرماندهی ارتش عراق چه می گذرد. وقتی در عملیات کربلای ۴ در خط عراق تک می زنیم، در آنجا مشخص می شود که عملیات لو رفته است. پس از رسوایی آمریکایی ها از ماجرای مک فارلین که حیثیت آمریکایی ها در منطقه زیر سؤال رفت، تمام ظرفیت هایشان را جهت کمک به ارتش عراق به صحنه آوردند. آمریکا، یک گروه ۱۶ نفره را وارد عراق کرد. اطلاعات حضور و تغییر و تحول یگان های ما را آمریکا تمام و کمال در اختیار عراق قرار گرفت. پس کمک اطلاعاتی هواپیماها و رادارها و ماهواره ها خیلی مهمست.
وقتی شما کربلای ۴ را در اینترنت جستجو می کنید، یک عملیات تلخ، پرتلفات، بدون تدبیر و لورفته از قبل تصویرسازی کرده است که ۱۰۰ درصد غلط است. اسناد مرکز تحقیقات و دفاع مقدس می گوید که عملیات کربلای ۴ در سطح هوشیاری خیلی از عملیات ها بوده است. شرایط فرماندهی همان است. فرمانده با ۶ سال تجربه جنگ وقتی به خط زد و متوجه شد که در محور اصلی، دشمن هوشیار و حساس است، عملیات را متوقف کرد و به سرعت ابتکار عمل را به دست گرفت. از ۳۰۰ گردان تنها ۴۵ گردان وارد عمل شدند و با این تدبیرش، شرایط جنگ کاملاً تغییر پیدا کرد. ماه های پایانی سال ۱۳۶۵ یک تک یا یک عملیات است. در اینجا گزارشی از آمار مجروحان و شهدای عملیات کربلای ۴ را ارائه می دهم. مرکز تعاون جنوب که پیکر شهدا به آنجا منتقل می شد، آمار شهدای عملیات کربلا ۴، شهید پاسدار، شهید بسیجی و شهید سرباز را ۹۹۲ نفر اعلام نموده است. تعداد مجروحان هم ۱۱ هزار و ۱۲۲ نفر است. (سند ضمیمه شده است)
ایزدی: البته اسناد در رابطه با عملیات کربلای ۴ از آغاز جرقه این عملیات تا انتهای آن کاملاً موجود است. طبق اسناد موجود مرکز، روز پنج شنبه ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۶۵ محمد پیشبهار، معاون پشتیبانی سپاه گزارشی را از روزهای ابتدایی ماه آبان در منطقه عمومی کربلای ۴ ارائه داد: برآیند اطلاعاتی که از نقاط مختلف جمع کردیم، دشمن نسبت به این منطقه حساس معمولی است. منظور معاون پشتیبانی سپاه این بود که ۲ ماه مانده به شروع عملیات کربلای ۴ دشمن درحال نگهداری از خطوطش است و دقت دارد ما چه رفتاری از خودمان نشان می دهیم. این در شرایطی است که پیش از عملیات کربلای ۴، سه ملاقات میان فرماندهان با مسؤولان کشور صورت گرفت. در روز جمعه ۱۴ آذر ماه سال ۱۳۶۵ فرماندهان به تهران آمدند تا به رییس جمهور و مجلس گزارشی از فعالیتهای خود بدهند.
شمخانی ۲۰ روز پیش از عملیات کربلای ۴ به هاشمی چه گفت؟
ایزدی: در اینجا آقای شمخانی گزارشی را به آقای هاشمی می دهد که پس از والفجر ۸، دشمن احتمال عبور غواصان ما از اروند را می دهد. بدین سبب نسبت به اروند هوشیار است و دشمن احتمال حمله ما از جزیره مینو را می زند. چهارشنبه ۱۹ آذرماه، پنج روز پس از این جلسه، آقای هاشمی به اهواز می آید که عمدتا گزارش ها درباره پیشرفت کار است. آقای محمد باقری گزارشی می دهد که وضعیت عراق در جنوب، یعنی از مهران تا فاو، عادی است. یعنی کم تر از ۲ هفته از شروع عملیات، فهم و تحلیل فرماندهان این است که نسبت به چیز مهمی که باید اقدام ویژه ای کرد، وجود ندارد. اما وقتی داریم به عملیات نزدیک می شویم، طبیعتاً یک تمرکز رفتار داریم که قسمتی از امکانات به مرور بیش تر می شود که قسمتی از آن پدافندی است.
در جلسه روز سه شنبه ۲۵ آذرماه سال ۱۳۶۵ در قرارگاه خاتم، آقای رشید می گوید: اگر دشمن متوجه رفتار ماست، چرا اینجا را با آتش زیرورو نمی کند؟ یعنی منطق فرماندهان ما این است که اگر هوشیار باشد باید یک رفتار متفاوت بزند. حتی رشید می گوید: شاید سیاست دشمن عوض شده و با سکوتش می خواهد ما را غافلگیر کند. عموم فرماندهان حرف رشید را می شنوند، اما منطقش را رد می کنند. در روز سوم دی ماه در قرارگاه خاتم سپاه، جلسه آخرین جمع بندی ها صورت گرفت. راوی مطرح کرده است: در اظهارات مطرح شده در ساعت ۱۱ بامداد روز سوم دی ماه حکایت از این دارد که اخبار رسیده از فعالیتهای دشمن بگونه ای نیست که به ارزیابی دقیق از هوشیاری او بینجامد. بدین سبب تا این هنگام تصور می شود دشمن در آمادگی و هوشیاری کامل به سر نمی برد. اما این نگرانی در فرماندهی قرارگاه قدس (عزیز جعفری) و فرمانده یگان هایش بیش تر بود. آنچه در اردوگاه جمهوری اسلامی ایران در کربلای ۴، در خصوص آگاهی دشمن یا به اصطلاح لو رفتن عملیات گفته می شود، مربوط به پس از انجام عملیات است. این ها که تعمیم می دهند، به دروغ می گویند؛ چونکه اسناد، این موارد را تأیید نمی کند.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب