یادداشت مهمان؛
ناگفته های تصحیح کتاب الطهارة امام خمینی در عمار انقلاب
به گزارش جاویدانی، تصحیح کتاب الطهارة امام خمینی توسط علامه مصباح یزدی، همچون مسائلی است که تا کنون مغفول واقع شده در مقامِ معرفیِ آثارِ امام، هیچ اشاره ای به نام علامه مصباح نکرده اند!
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و هنر: یاسر عسگری پژوهشگر مدیرعامل انتشارات راه یار در یادداشتی که برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته، مطالبی را پیرامون ناگفته های تصحیح «کتاب الطهارة» امام خمینی توسط آیت الله مصباح نوشته که در آن به مغفول واقع شدن این تصحیح توسط برخی ترجمه نگاران در مورد معرفی آثار امام خمینی (ره) اشاره نموده است. مشروح این یادداشت را در ادامه می خوانید: کتاب «عمار انقلاب»؛ حیات نامه فکری و سیاسی علامه محمدتقی مصباح یزدی، از هنگام تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی (۱۳۵۷-۱۳۱۳)» در آستانه سالگرد ارتحال علامه محمدتقی مصباح یزدی، در معرض انتشار قرار می گیرد. در این اثر برای اولین بار برخیناگفته های تاریخی و اسناد تازه یاب منتشر می شود که بعضی ابهامات تاریخی را حل و فصل می کند. همچون نکاتی که در این اثر مورد بحث قرار گرفته، نقش آفرینی علامه مصباح در تصحیح و انتشار جلد نخست از «کتاب الطهارة» امام خمینی است که تا کنون مورد غفلت قرار گرفته است. توجه به این نکته تاریخی، نشانگر جایگاه فقهی والای علامه مصباح و هم رابطه علمی وثیق ایشان با امام خمینی است. تصحیح «کتاب الطهارة» امام خمینی توسط علامه مصباح یزدی، همچون مسائلی است که تا کنون مغفول واقع شده و برخی تراجم نگارانِ متبحر معاصر، در مقامِ معرفیِ آثارِ امام، هیچ اشاره ای به نام علامه مصباح نکرده اند! بعنوان نمونه نویسنده مقاله ارجمند «کتاب ها و آثار علمی امام خمینی»، در ضمن معرفی آثار امام، اسامی ۱۷ تن از روحانیونی که در راه تصحیح، ترجمه، تقریر، شرح، چاپ و نشر این آثار کوششی نموده اند، ذکر کرده و مع الاسف هیچ نامی از علامه مصباح به میان نیاورده است. جالب آن که در حالی از جناب آقای مسعودی خمینی بعنوان نخستین نفر نام برده شده، که به قول خود ایشان، علامه مصباح یزدی در تصحیح «کتاب الطهارة» نقشِ اصلی را داشته است. گرچه در این مقاله و سایر فهارس و تراجمنگاریهای در رابطه با شاگردان و آثار امام، نامی از آیتالله مصباح بعنوان یکی از مصححین آثار امام یاد نشده اما در خاطرات، مستنداتی در این باب وجود دارد که در ادامه به بعضی از آنها به نحو جامع و جزئی پرداخته خواهد شد. بنا به نقلِ آیتالله سبحانی، حضرت امام از سال های ۱۳۳۰ ش علاوه بر خارج اصول، تدریس خارج فقه را هم شروع کردند. اولین مبحث بحث خیارات و دومین عنوان بحث خارج فقه ایشان زکات بوده است. سپس کتاب طهارت را مبحث بحث قرار داده اند که قریب به هفت سال طول کشید. پس از آن مکاسب محرمه را شروع کردند. بعداً هم مبحث بیع را شروع کردند، هنوز شرایط متعاقدین به آخر نرسیده بود که به ترکیه تبعید شدند. «کتاب الطهارة» نخستین اثر فقهی تفصیلی امام است که در فاصله سال های (۱۳۳۳-۱۳۳۷) نگاشته شده است. در کنار آن، تقریرات علمی برخی شاگردان امام از مباحث طهارت ایشان هم انتشار یافته است. یک جلد از مباحث طهارت امام توسط آقایان مسعودی و مصباح تصحیح و انتشار یافته است. جناب آقای مسعودی، در شرح ماجرای تصحیح و چاپ بخشی از مباحث طهارت امام خمینی چنین می گوید: «یکبار ۵، ۰۰۰ تومان از اخوی ایشان [امام] قرض کردم تا صرف چاپ کتاب دماء ثلاثه ایشان در مبحث طهارت بنمایم. در ابتدا این وجه را از خود امام خواستم و ایشان وقتی دانستند که می خواهم صرف چه کاری کنم از پرداخت آن خودداری کردند. حتی بعنوان قرض از ایشان تقاضای پول کردم و باز هم نپذیرفتند. انگار یک ریال از سهم امام را برای صرف در این گونه امور، حلال نمی دانستند. به ناچار نزد آقای پسندیده رفتم و وجه مزبور را وام گرفتم. بعد به اتفاق آقای مصباح یک فصل تابستان را به این امر اختصاص دادیم. هیچیک از چاپخانه ها حاضر به چاپ کتاب امام نشدند. در نهایت برادر آقا سید اسدالله طباطبایی مبادرت به چاپ کتاب نمود.» آیت الله مصباح که کار تصحیح کتاب بر عهده ایشان بوده، در تشریح ماجرا چنین می گوید: «[امام خمینی] کتابهای فقهی داشتند که طلبه ها دوست داشتند چاپ شود و بهره گیرند. آقای مسعودی پیشنهاد کردند که بیائیم کتاب طهارت ایشان را چاپ نماییم. ظاهراً بانی آن، مرحوم آقای پسندیده بودند. ایشان اقدام نمودند که کتابهای امام چاپ شوند، چون خود امام که حاضر نبودند این کار را بکنند. من یک مقداری با تصحیح کتاب آشنایی داشتم. برای چاپ اقدام کردیم و تصحیح آنرا هم بنده به عهده گرفتم. بعضی جاها نیاز بود که مطلب با خود ایشان در میان گذاشته شود، چون اشتباهی در نوشتن وجود داشت و یا احتیاج به تغییر لفظی بود. تابستان بود و ایشان در تهران بودند. گاهی به امامزاده قاسم می رفتند، گاهی هم در خود تهران بودند. خانواده شان هم میدانید که اهل تهران بودند. امام در تهران منزل مرحوم آقای حاج سید محمد صادق لواسانی در کوچه حمام خشتی، سه راه سیروس اقامت داشتند. ایشان با مرحوم آقای لواسانی، دوستی خیلی نزدیکی داشتند و چهره و اخلاق شأن هم خیلی شبیه به هم بود. ما گاهی برای تصحیح کتاب به آنجا رجوع و زیارت شأن می کردیم و اجازه می گرفتیم که بعضی از مطالب کتاب را تصحیح نماییم. از آنجا ارتباط نزدیک با ایشان برقرار شد. امام هم عنایت و لطف خاصی به بنده داشتند. در مواردی بنده افرادی را برای گرفتن اجازه در امور حسبیه، خدمتشان معرفی می کردم. به رغم این که ایشان برای صدور اجازه، مقید به دو شاهد بودند، اما در این گونه موارد به بنده اکتفا می کردند و اجازه صادر می فرمودند. آقای مسعودی نقل می کرد که امام فرموده بودند که ایشان «ذوالشهادتین» است، در حالیکه در مورد دیگران دو شاهد می خواستند.» بعضی از شاگردان آیت الله مصباح هم به مساله تصحیح آثار فقهی امام توسط ایشان اشاره می کنند که در مواردی، نیازمند تدقیق است. کتاب «عمار انقلاب» شامل هشت فصل و بخش ضمائم است. قبل از آغاز فصل نخست، «پیشینه پژوهش» و «گاه شمار زندگانی آیت الله مصباح از تولد تا ارتحال» درج شده است که شامل مروری اجمالی بر زندگانی پرحادثه و خدمات گسترده ایشان است. نظر به این که اولین بار چنین مطلبی منتشر می شود، امید است در بازشناسی سیر زندگانی و فعالیتهای علامه مصباح راهگشای پژوهش های بعدی باشد. فصل اول تحولات زندگانی مرحوم علامه از تولد تا زمان سکونت در قم را در بر می گیرد؛ کلیاتی از موقعیت خانوادگی، دوران کودکی، تحصیلات مکتبی و حوزوی در یزد، هجرت به نجف برای تحصیل و بازگشت به ایران و ورود به قم برای ادامه تحصیل، در این فصل آمده است. ضمناً در این فصل به معرفی اساتید، برخی فعالیتهای پژوهشی اولیه ایشان و همینطور جریانات سیاسی حاکم بر کشور هم به اجمال پرداخته شده است. فصل دوم به شکلی پیش درآمد فعالیتهای علمی- فرهنگی علامه مصباح است که به مرور تکاپوهای ایشان در جهت اصلاحات ساختاری حوزه در دوران زعامت آیتالله العظمی بروجردی و پس از آن، و هم به مرور تحولات پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی و روایت تلاشهای آیت الله مصباح در ترویج مرجعیت امام خمینی و فراگیری علوم جدید می پردازد. فصل سوم به مبارزات سیاسی ایشان در کنار فعالیتهای علمی و فرهنگی می پردازد. در این فصل به برخی فعالیتهای فکری-سیاسی خاص همچون تشکیل «گروه ولایت» جهت مطالعه پیرامون ابعاد مختلف «حکومت اسلامی»، ارتباط با هیأت های مؤتلفه، چاپ، توزیع و امضای اعلامیه ها و بیانیه های اعتراضی در دفاع از امام خمینی اشاره شده است. در قسمت پایانی این فصل به مرور تجارب تشکیلاتی آیت الله مصباح همچون شکل گیری گروه سِرّی یازده نفره پرداخته شده است که نهایتا به ایجاد جامعه مدرسین فعلی انجامید.
در فصل چهارم ضمن پرداختن به برخی اسناد و خاطرات مهم و خواندنی پیرامون فعالیتهای سیاسی آیت الله مصباح، به فعالیتهای فکری و تولیداتِ علمی ایشان، به صورت خاص اشاره شده است؛ از نشریه مکتب تشیّع و سالنامه مکتب جعفری تا همکاری در نشریه بعثت و نهایتا انتشار نشریه مخفیِ «انتقام» که شاهبیت فعالیتهای مطبوعاتی ایشان در ابتدای دهه چهل است. به سبب تناسب موضوع، بعضی از مهم ترین نوشته های ایشان از دهه سی تا پیروزی انقلاب اسلامی، به اختصار در این فصل معرفی شده است که نشانگر اهتمام ویژه ایشان به تولیدات علمی همزمان با تکاپوی سیاسی است و از این حیث، علامه مصباح شخصیتی کم نظیر است که توانسته در هر دو عرصه اجتهاد و جهاد، به صورت همزمان به فعالیت بپردازد. در فصل پنجم به فعالیتهای سیاسی و مبارزاتی ایشان در دورانِ خفقان بارِ پس از تبعید امام خمینی، اشاراتی شده و ضمن مرور برخی اتفاقات دورانِ زندگانی مخفی چندین ماهه مرحوم علامه، به دستگیری و مواجهه زیرکانه ایشان با بازجویی های ساواک و نهایتا ناکام ماندن ساواک در کشف فعالیتهای انقلابی مخفی و اثبات فعالیتهای سیاسی مخالف رژیم، پرداخته شده است. فصل ششم به حضور ایشان در سنگر کادرسازی و مرزبانی عقیدتی متمرکز است. از فعالیّت در شورای مدیریت مدرسه حقانی، تا تأسیس بخش آموزش «مؤسسه در راه حق»، و همینطور مبارزه با جریان های التقاطی و نقد آثار دکتر شریعتی، هم مرور ماجرای اختلاف با شهید بهشتی، فصلی خواندنی و پرحادثه از زندگانی علامه مصباح را روایت کرده است. این فصل به تحولات دهه پنجاه اختصاص یافته که به نوعی، مهم ترین و چالش برانگیزترین برهه زندگی ایشان است. در این فصل ضمن بازخوانی فعالیتهای متراکم ایشان در جهت کادرسازی، تمرکز ایشان بر مبارزات فرهنگی و تقابل جریانات انحرافی و التقاطی را یاد شده قرار دادهایم و به فراخور موضوع، برخی حساسیت های ذهنی و مواضع فکری ایشان با تطبیق بر بعضی مصادیق خارجی مورد بازخوانی قرار گرفته است که از ماجرای تبعید برقعی در دوران آیت الله العظمی بروجردی تا موضعگیری در مقابل نهضت آزادی، سازمان مجاهدین خلق (گروهک منافقین)، گروهک فرقان، حبیب الله آشوری، جریان سید مهدی هاشمی، و نحله انحرافی انجمن حجتیه را شامل می شود. در این فصل همینطور روایتی نو از مواجهه آیت الله مصباح و آیت الله شهید بهشتی با ماجرای دکتر شریعتی عرضه شده است. فصل هفتم به نقش آفرینی سیاسی و مبارزاتی ایشان در دهه پنجاه اشاره دارد و به نکته ها و ناگفته های جالبی می پردازد که از آن جمله میتوان به دستخط امام خمینی خطاب به آیت الله مصباح در پاسخ به تسلیت نامه ایشان در واقعه شهادت آیت الله سیدمصطفی خمینی اشاره نمود که برای اولین بار در این اثر منتشر می گردد. در این فصل ضمن مرور اسناد در رابطه با حضورِ حساب شده آیت الله مصباح در عرصه های سیاسی در ماه های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، برای اولین بار به صورت جامع و تفصیلی و مستند به برخی شبهات پیرامون کارنامه سیاسی ایشان پاسخ داده شده است. شبهاتی که اغلب در دهه هفتاد و توسط برخی مخالفان سیاسی و فکری ایشان عنوان شد و آنان با مستمسک قرار دادن برخی وقایع دهه پنجاه، تلاش کردند خدمات علمی و مبارزات سیاسی ایشان را مورد تردید قرار دهند. حسن ختامِ این فصل، بازخوانی نظرات مؤسسه در راه حق، پیرامون قانون اساسی جمهوری اسلامی است که نشانگر پیشگامی متولیان آن و همچون علامه مصباح در پشتیبانی فکری از نظام سیاسی برآمده از انقلاب اسلامی است. فصل هشتم و پایانی این اثر به بازخوانی مجموعه ای از بیانات مقام معظم رهبری پیرامون شخصیت و کارنامه علامه مصباح یزدی اختصاص یافته و نگاهی جامع و جدید پیرامون یک عمر مجاهدت فکری، فرهنگی و سیاسی ایشان به خوانندگان ارجمند خواهد داد. تعابیر دقیق و عمیق رهبری معظم انقلاب اسلامی پیرامون مرحوم علامه مصباح، بهترین علامت بر اثباتِ نسبتِ عمیقِ ایشان (در ساحتِ نظریه و تحقق) با حقیقتِ انقلاب اسلامی است و شایسته آن است که این سخنان محور تمام قضاوت ها و روایت های در رابطه با زندگانی و سیره سیاسی علامه مصباح قرار گیرد. در قسمت ضمائم، متن کامل و تصویر صفحات اول تمام شماره های نشریه انتقام، درج شده است. دست نوشته های آیت الله رضا استادی در پاسخ به پرسش های جزئیِ تاریخیِ نگارنده هم به صورت کامل در قسمت ضمائم آمده است که حاوی نکاتی خواندنی است. همینطور یادداشت جالب جناب حجت الاسلام والمسلمین محمدجواد حجّتی کرمانی _به عنوانِ یکی از سرشناس ترین منتقدانِ فکری و سیاسی علامه مصباح_ که به مناسبت ارتحال انتشار یافته بود، هم در این بخش بازنشر شده است. علاوه بر موارد پیش گفته، مجموعه پیام های تسلیت رجال مذهبی و سیاسی و همینطور وصیت نامه علامه مصباح هم در قسمت ضمائم درج شده است. این اثر بر پایه برخی اسناد و خاطراتِ دستِ اول انتشار یافته و جز در موارد ضروری، از تحلیل و قلم فرسایی خودداری شده است تا مخاطب از دریچه منابع دستِ اول، به مرور زندگی و زمانه علامه مصباح بپردازد. از این جهت، این کتاب می تواند منبعی برای تولید آثار تفصیلی و تحلیلیِ بعدی قرار گیرد. در عین حال به سبب تکمیل مباحث و روشن نمودن نکات مبهم در تاریخ زندگی علامه مصباح یزدی تلاش شده با انجام مصاحبه های جدید با برخی چهره های مطلع، بر غنای این مجموعه افزوده شود که از آن جمله میتوان به مصاحبه با حضرات آقایان رضا استادی، محمود رجبی، غلامرضا فیاضی، سیدحمید روحانی، مسعودی خمینی، حسن منفرد، علی مصباح و… اشاره نمود. «عمار انقلاب» در ۸۲۴ صفحه وزیری در ۵۰۰ نسخه توسط بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی منتشر می شود.
منبع: جاویدانی
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب