رونمائی از تفسیر افنان

رونمائی از تفسیر افنان

به گزارش جاویدانی، اصفهان کتاب «تفسیر افنان» به تفسیر چهل سوره نخستین قرآن به ترتیب نزول می پردازد و در آن شاخص هایی شامل ترجمه، قرائت، تاریخ گذاری، نمای کلی، تفسیر آیات، برخی از واژگان، ساخت های صرفی، ساختار نحوی، بلاغت و شیوایی، مباحث کلامی، مباحث منطقی و فلسفی، استنباط های فقهی، حدیث، سخن بعضی از مفسران، معرفی یکی از قرآن پژوهان و نگین سوره مورد بررسی قرار گرفته است.



آیین رونمایی از کتاب «تفسیر افنان؛ تفسیر چهل سوره نخستین قرآن به ترتیب نزول» نوشته «محمد سلطانی رنانی» که اخیرا توسط انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان و با همکاری انتشارات تمهید به چاپ رسیده است، چهارشنبه (۲۱ تیرماه) در کتابفروشی اردیبهشت جهاد دانشگاهی اصفهان برگزار شد.

در این نشست محمد نصر، عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ضمن اشاره به توجه از دو زاویه به «تفسیر افنان»، اظهار نمود: یکی از زوایا، مبنای تفسیری است که این کتاب برگزیده و دیگری توانایی تفسیر در تحقق مبنای انتخاب شده و میزان موفقیت آن است. مبنای تفسیر را می پسندم و آنرا مبنای علمی و دقیقی می دانم که نسبت به تفاسیر ترتیبی که از قرآن بر مبنای طول سوره ها صورت می گیرد، مبنای بهتری است.

او با اشاره به علت بهتر بودن این روش اظهار داشت: دلیل این مورد از علل هرمنوتیکی است که امروزه بر مبنای دانش تفسیر متن مورد توجه قرار گرفته است. معرفت انسان نسبت به موضوعات، مختلف است، دانش و معرفت ما به چیزی تعلق می گیرد، مبحث این دانش امکان دارد پدیده ای باشد که در اختیار ما نیست و ما آنرا خلق و ایجاد نکرده ایم و نام آنرا دانش می گذاریم. نسبت به خدا، طبیعت، انسان و پدیده ها، مبحث دانشی که پیدا می نماییم امر انسانی نیست، چونکه طبیعت و انسان، مخلوق انسان نیست. گاهی موضوعی که می خواهیم نسبت به آن معرفت پیداکنیم مخلوق انسان است و به این فهم گفته می شود. در این میان، فهم برخی موضوعاتِ خلق شده توسط انسان، دشوار و نیازمند روش و مبانی است و این متصدی این فهم دشوار، دانش هرمنوتیک است که آنرا دانش فهم و معرفت می گویند.



این استاد دانشگاه افزود: مبحث این دانش، آثار و مصنوعاتی از انسان است که به تحلیل و توضیح و درک نیاز دارد و مثل آثار هنری که مخلوق انسان است به سادگی درک و فهم نمی گردد. همینطور حوادث و بحران های اجتماعی که محصول رفتار جمعی انسان ها است به سادگی قابل فهم نیست و به دانش های گسترده برای فهم نیاز دارد و بنابراین ما در علوم انسانی به سادگی نمی توانیم به نتیجه و توافق برسیم، چونکه موضوعات و تحولات اجتماعی تحت تاثیر عوامل مختلفی ایجاد می شود.

نصر ضمن اشاره به این که متن، گفتار، نوشتار متون ادبی و تاریخی هم به سادگی قابل فهم نیست و به تفسیر و بررسی نیاز دارد، اظهار داشت: در همین تفسیر راجع به یک واژه و معنای آن بحث و بررسی زیادی می شود و درنهایت معلوم نیست که آیا این همان معنای اراده شده توسط خدا باشد؛ بنابراین فهم یک متن، آن هم متن ادبی و تاریخی به دانش گسترده احتیاج دارد که دانش هرمنوتیک مبین روش های مختلف در رابطه با آن است. برای مثال در رابطه با غزلیات حافظ و اشعار مولانا قرن ها تفسیر و معنا گفته شده و می شود و در رابطه با قرآن هم به همین صورت است که هیچ وقت نمی توان ادعا کرد به کلی تفسیر شده و به آخر رسیده است، بلکه ابتدای راه جدیدی است که باید ادامه پیدا کند.

او اضافه کرد: تفسیر متون تاریخی و ادبی مثل قرآن تحت تاثیر عوامل درون متنی و برون متنی است. قرآن زمانیکه توسط پیامبر(ص) تلاوت می شد برای مردم ابهام چندانی نداشت، روشن و واضح بود، اما چه شد که امروز درک درستی از آن نداریم، به این علت که هرچه زمان برآن می گذرد بر ابهام آن افزوده می شود، چونکه این متن، گفتار بوده که به نوشتار تبدیل گشته و در این صورت خیلی از قرائن در نوشتار منعکس نمی گردد. زمانیکه فردی سخنرانی می کند به مخاطب خود بر دانستن بسیاری مفاهیم اعتماد می کند و سخن خویش را با مفروض دانستن این مفاهیم بیان می کند. افرادی که این گفتار را حتی نعل به نعل می نویسند مفروضات بیناذهنی مخاطب و سخنران را ذکر نمی کنند، بنابراین با گذشت زمان ابهام متن افزوده شده و برای فهم به ابهام زدایی از متن نیاز است که نتیجه آن تفاسیر مختلف از قرآن می شود.



این استاد دانشگاه بیان نمود: بسیاری فکر می کنند معنای قرآن با ترجمه منتقل می شود، درحالی که فیلسوفانِ زبان این حرف را به کلی رد می کنند، چونکه معتقدند یک واژه به تنهایی معنا ندارد و معنا متکی به مقصود گوینده است. بسیاری واژه ها بر سیاق جمله و بافت معنا متکی است. در این تفسیر مبنا اینست که قرآن بر مبنای سلسله حوادثی طی ۲۰ تا ۲۳ سال نازل شده که خیلی از آن حوادث را اصلاً نمی دانیم؛ بنابراین اگر تفسیر قرآن را بر مبنای طول سوره ها انجام دهیم گرفتاری زیادی ایجاد می شود، چونکه تفسیر سوره با ارجاع به کل صورت می گیرد.

نصر ضمن اشاره به عوامل برون متنی تفسیر، بیان نمود: در رابطه با این که گوینده متن قرآن چه کسی بوده، آیا خدا بوده؟ انسان بوده؟ خدا با انسان بوده یا غیره، و با عنایت به این که هر متن، ماحصل شخصیت گوینده و ترجمان وجود او است. اگر گوینده مشخص نشود، فهم متن با پیچیدگی بیشتری مواجه می شود. یکی از عوامل دیگری که سبب فهم متن می شود شرایط و فضای اجتماعی، تاریخی و عقلانیت مسلط بر زمان و جامعه است که در این مورد هم اطلاعات ما کامل نیست و تنها بعضی از شأن نزول ها در دسترس است؛ بنابراین فهم متن باز هم پیچیده تر می شود. عامل موثر دیگر در فهم حوادث و وقایع، شخصی است که این حادثه را می بیند، بنابراین در حوادث، می بینیم که هرکس از ظن خود آنرا روایت می کند. اطلاعات، آگاهی ها، درک علایق و تمایلات مفسر نسبت به متن، نقش بسیار زیادی دارد؛ همه این عوامل، فهم متن را با دشواری هایی رو به رو می کند که روز به روز فهم قرآن تخصصی تر شده و از دسترس عموم مردم خارج می شود حتی افرادی که زبان عربی دارند هم درک روشنی از آن ندارند.

او افزود: نویسنده در این تفسیر با اقدام مبارکی خواسته است تا قرآن را برای عموم مردم که از آن فاصله گرفته اند ملموس کند، ولی افنان شدن این تفسیر سبب مشکل شده، چونکه خواننده از این شاخه به آن شاخه می پرد و او را سردرگم می کند؛ یعنی کتاب خواسته مشکل تمام تفسیرهای مختلف موجود را حل کند و سبب شده تفسیر ادبی، کلامی، تاریخی و اجتماعی شود و با این روند حداقل ۱۰ جلد احتیاج به ادامه است که در نهایت مثل سایر تفاسیر به کتابخانه ها سپرده می شود در صورتیکه اگر با همین روش متمایز مبتنی بر شان نزول، تفسیر مساله محور شود، هم مختصرتر و هم مفیدتر خواهد شد.

اهمیت توجه مفسر به خلأهای تفسیر قرآن

حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی کوشا، مفسر، مترجم و قرآن پژوه هم در پیامی ویدئویی با اشاره به اینکه خوشبختانه این تفسیر با این نامِ منحصربه فرد و تازه چاپ شده و کار مفیدی است، اظهار نمود: ما هم اکنون به تفاسیر بیشتری نیاز داریم که بر مبنای ترتیب نزول قرآن نوشته شود. ما تفسیر فراوان داریم، اما تفاسیر فراوان به این معنا نیست که تمام ابعاد و زوایای قرآن به شکل کامل و مبسوط بحث و بررسی شده باشد، بلکه خلأهای قرآن پژوهی زیادی همچنان احساس می شود و کسی که در این حوزه قلم به دست می گیرد بیشتر باید به نکات نادیده و مغفول مانده توجه کند.

او افزود: یکی از خلأهای تحقیق قرآنی، در رسم الخط قرآن و عرضه یک رسم الخط یکنواخت و بی غلط و بدور از تضاد و تفاوت است؛ یا مورد دیگر، تحقیق در کلمات قرآنی است که قرائت های چندگانه از آنها به عمل آمده و هنوز تعیین و ترجیح یک قرائت بر قرائات دیگر به شکل مبسوط مورد بررسی قرار نگرفته است. بنابراین این که مفسرِ محققی در مقدمه تفسیرش قرائات ارجح را بیان و بر مبنای آن تفسیر کند، اقدام مهمی است.

کوشا اضافه کرد: تحقیق در منابع و روایاتِ تفسیری در منابع شیعه و سنی فراوان است و نزدیک به صدهزار روایت تفسیری در منابعی مثل تفسیر طبری، ابن کثیر، سیوطی و تفسیر قمی، عیاشی، صافی، البرهان و نورالثقلین وجود دارد، اما این ها همه اصلاً مصداق تفسیر نیستند و بنا بر تحقیقِ من در بین این خیل انبوه، روایات تفسیری مجموعاً در حدود ۲۰۰ روایت تفسیری هستند و مابقی مشخصات تفسیر را ندارند و بنابراین در این حوزه هم تحقیق و تفسیر لازم است.

این مفسر و محقق قرآن اظهار داشت: مساله بعد تحقیق کامل و مستدل در کیفیت نزول قرآن و تدریجی، دفعی یا تلفیقی از هردو این ها بودن است. تحقیق در کیفیت ترتیب آیات سوره های قرآن است مهم می باشد آیا تقدم حمد بر بقره و دیگر سوزه ها بر چه مبنایی است؟ آیا متوقف بر دستور پیامبر بوده یا به اجتهاد صحابه انجام شده است؟ تحقیق در مساله سیاق قرآن هم از خلأهای دیگر قرآن پژوهی است. ما در تفسیر ناچاریم به سیاق آیات و مفهوم آنها دقت نماییم. آیا در این حوزه تحقیق و بررسی کامل انجام شده است؟ به نظر من هنوز نه، حتی در بین تفاسیر شیعه عده ای به سیاق آیات توجه کرده اند و عده ای دیگر توجه نکرده اند. مساله بعد، تحقیق در لغات قرآن در عصر نزول است و این مورد از اهمیت زیادی برخوردار می باشد که کلمات قرآن در آن زمان چه معنایی برای عرب زمان نزول داشته، چونکه لغات و معنای آنها در طول زمان تغییر پیدا کرده است و بسیاری لغات را نمی توان با معنای امروزی بررسی کرد.

او افزود: مساله بعد، تحقیق در تفسیر آیاتی است که مفهوم دلالت و تفسیر آنها بیان نشده، چونکه ما خلأهای جدی در قرآن پژوهی و تفسیر داریم؛ مثلاً در آیه ۸۲ سوره نمل عبارت «دابه الارض» به چه معناست؟ مساله نهم تحقیق در تفسیر قصه های قرآن کریم است، این که آیا به صورت جداگانه تفسیر شده است؟ مورد بعد، تحقیق در مفردات و کلمات قرآن و عرضه فرهنگ لغات جامع و کاملی از قرآن به زبان فارسی است، بگونه ای که مورد پذیرش همه قرآن پژوهان فارسی زبان باشد.

کوشا با اشاره به اینکه تحقیق در همه این موارد مهم می باشد و مفسر باید به خلأهای تفسیر قرآن و مباحث و مطالبی که آن گونه که باید به آن پرداخته نشده، توجه کند، اظهار امیدواری کرد که «تفسیر افنان» که شامل ۴۰ سوره است همچنان ادامه پیدا کند و مورد نقد و بررسی اهل تحقیق قرار گیرد که هر نقد باعث تعالی و تکامل اثر خواهد شد.



تفسیری قابل استفاده و قابل فهم برای دانشجویان

محمدرضا حاج اسماعیلی، عضو هیئت علمی گروه علوم و قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان هم با اشاره به اینکه بیماری کرونا، در کنار مشکلات و سختی ها برکاتی هم داشت، اظهار داشت: یکی از بزرگ ترین برکات بیماری، نفی خرافه گرایی و دیگری همین آثاری بود که در فرصت بیماری تحریر شدند که همچون آنها میتوان به کتاب «تفسیر افنان؛ تفسیر چهل سوره نخستین قرآن به ترتیب نزول» اشاره نمود.

او افزود: تا زمانِ ما اگر شخصِ محمدتقی شریعتی را کنار بگذاریم تفسیر، متعلق به حوزه بود و غیر حوزوی جسارت ورود به مباحث تفسیری را نداشت، اما این باور نامریی با این کتاب شکسته شد و نویسنده در این حوزه جسارت داشت، چونکه از اساتید دانشگاه کسی نبوده که تفسیرچاپ کرده و به مباحث تفسیری ورود کرده باشد و خودِ این مورد از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.

او اضافه کرد: تحلیل گران در بسیاری مواقع، تحلیل گران مطالب را تقلید کرده و حرف جدیدی نداشتند، اما گاهی افرادی مثل امام فخر رازی با سوال و نگاه نقادانه به عرصه تفسیر وارد می شوند. بیشترین مساله ای که نویسنده کتاب «تفسیر افنان» در مقدمه بر آن تاکید کرده اینست که تفسیر بر مبنای ترتیب نزول است که این باید خویش را در تفسیر نشان دهد و در مقایسه با سایر تفاسیر چیز اضافه تری داشته باشد.

حاج اسماعیلی اضافه کرد: «تفسیر افنان» یک تفسیر تبلیغی است و افراد معمم و مبلغ می توانند به خوبی از آن استفاده کنند، همینطور نگارش این تفسیر با پرداخت به ابعاد مختلف آیات، برای دانشجویان هم خوب و قابل استفاده و قابل فهم است. نکته دیگرِ این تفسیر که در منابع دیگر وجود ندارد مبحث قرائات است، از حدود ۲۰۰ سال پیش تاکنون کمتر به قرائات توجه شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان با اشاره به اینکه یک مفسر نمی تواند همه مشکلات و ابهامات قرآن را حل و رفع کند، بیان نمود: مساله محور بودن در این تفسیر مبحث مهمی است که امیدواریم در ادامه کار رعایت شود. قلم نویسنده قلم بسیار خوبی است که بخصوص در ترجمه، مخاطب را به خواندن مایل می کند.

قرآن بر تک تک ما نازل و نور خواهد شد

محمد سلطانی، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان و نویسنده کتاب «تفسیر افنان؛ تفسیر چهل سوره نخستین قرآن به ترتیب نزول» هم در این جلسه با اشاره به اینکه قرآن کریم دو نزول دارد، بیان نمود: یک نزول قرآن، نزول خاص بر پیامبر اکرم(ص) است که با تعبیر «انا انزلنا الیک» آمده و یک نزول عام هم با تعبیر «انا انزلنا الیکم کتابا فیه ذکرکم» است؛ به این معنا قرآن می تواند در صورت کسب ظرفیت بر همه ما نازل شود.



او با اشاره به اینکه وقتی در دوران کرونا با مرگ و فرصت اندکِ زیست مواجه گردید، کار را آغاز کرده و خوشی و بهره زیادی در عین سنگینی بار از همنشینی و مجالست با قرآن کسب کرده است، افزود: باآنکه مخاطب اصلی، اول و تام آیه‌ی آخر سوره شوری، پیامبر اکرم(ص) بود، اما بر تک تک انسان ها هم با تشکیل روانِ پیراسته و کسب ظرفیت، نازل و نور خواهد شد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه قرآن، یکی از دو ثقلی است که پیامبر(ص) برای ما گذاشته اند و در واقع ثقل اکبر است که عترت هم همراه او است، خاطرنشان کرد: امیدوارم بتوانم با ادامه‌ی این کار، قرآن را به ذهن و زیان مردم نزدیک کنم. تفسیر افنان باید بگونه ای باشد که هرکس از آن بهره ای ببرد، باآنکه ادعای تمام و کمال بودن کار را ندارم، اما تمام توان خویش را در راه قرآن به کار گرفتم.




1402/04/24
11:09:37
0.0 / 5
349
تگهای خبر: دانشگاه , فرهنگ , فروش , قرآن
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)

تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم نظر دهید
= ۵ بعلاوه ۲
جاویدانی