روح الله روایتی از تاریخ معاصر با تلفیق داستان و گزارش
به گزارش جاویدانی، یک نویسنده و پژوهشگر ادبی در رابطه با کتاب روح الله اظهار داشت: این کتاب به علت تلفیق موفق داستان و گزارش و مستندات پربار، ابزاری برای خودآگاهی تاریخی است.
به گزارش جاویدانی به نقل از مهر، کتاب «روح الله» اثری متفاوت در حوزه تاریخ نگاری معاصر است که با نگاهی نوین، به زندگی و مبارزات امام خمینی (ره) می پردازد. علیرضا سمیعی، نویسنده و پژوهشگر ادبی، در گفتگو با خبرگزاری مهر، به مهم ترین وجوه این اثر در فرم و محتوا می پردازد.
فرم و ساختار نوآورانه «روح الله»
سمیعی در شروع سخنان خود به فرم منحصربه فرد کتاب اشاره نمود و اظهار داشت: این کتاب دارای فرم خاصی است که به جز فصل پنجم، در بقیه فصل ها به کار گرفته شده است. فصل پنجم مانند یک داستان کوتاه، کل فصل را در بر می گیرد و ماجرای ۱۵ خرداد را روایت می کند؛ روزی که مردم به سبب دستگیری امام به خیابان ها می ریزند. دراین میان، زنی که دنبال کار می گردد، وارد شلوغی می شود و مشاهدات خویش را می نویسد. اما بقیه فصل ها این گونه نیستند. آقای حکیمیان، مانند یک نویسنده، هر فصل را با انتخاب یک برش تاریخی کوتاه شروع کرده است، مثلا وقایع سال ۴۲ یا ملاقات اسدالله علم با شاه و گفت و گویی که با شاه در رابطه با افزایش اعتراضات ضد معترضین داشته اند. او این قطعه کوتاه از تاریخ ما را با زبانی داستانی و توصیفی روایت می کند. سپس به تدریج وارد بخش گزارشی می شود تا به ما بفهماند این بخش داستانی در چه زمان و بازه زمانی رخ داده و معنای آن چیست. در قسمت گزارشی، او به اسناد و خاطرات شخصیت ها رجوع می کند. این فرم به نظر من تازگی داشت و از ساخت آن بسیار لذت بردم.
نثر و زبان گیرا: آمیزه ای از داستان و گزارش
این پژوهشگر ادبی در ادامه به نثر و زبان کتاب پرداخت و تصریح کرد: نثر کتاب در ابتدا همان نثر قدیمی و داستانی هادی حکیمیان است، چون به هر حال ایشان داستان نویس است. اما وقتی به پایان داستان می رسد، به تدریج زبان گزارشگر را به خود می گیرد؛ انگار که یک روزنامه نگار درحال گزارش مسایل روز و وقایع در رابطه با آن قطعه تاریخی است.
سمیعی با ذکر مثالی از یکی از فصل ها که حرکت مردم از تهران به قم برای تشییع پیکر آیت الله بروجردی را توصیف می کند، اظهار داشت: تصویری آخرالزمانی و داستانی را در ادامه ارائه می کند. سپس این زبان به تدریج تبدیل به زبان یک گزارش نویس می شود. در واقع، میتوان اظهار داشت که اینجا از دو نوع نثر استفاده شده است. نثری که همیشه از هادی حکیمیان سراغ داشتیم و نثر گزارشگر که با آن آشنا نیستیم. اما این انتقال نرم و ملایم بین نثر داستانی و گزارش نویسی آزاردهنده نیست. ما آنرا درک می نماییم، حس می نماییم و می فهمیم که چرا این کار را کرده و از آن لذت می بریم. دو نوع نثر به کار گرفته شده است: یکی برای تصویرگری و دیگری برای عرضه اطلاعات. او این دو را با هم ترکیب کرده و از آن یک فرم جدید ساخته است.
پژوهشی عمیق و مستندات پربار
سمیعی مستندات تاریخی کتاب را بسیار پربار خواند و اظهار داشت: شنیدم که نگارش این کتاب هفت سال طول کشیده است. نویسندگانی را سراغ دارم که چنین کتاب هایی را در عرض یک سال می نویسند. نمی خواهم بگویم آقای حکیمیان تمام وقت این هفت سال را مشغول پژوهش و نوشتن بوده است؛ احتمالا این کار را به شکل مداوم انجام می داده و کارهای نوشتنی دیگری هم داشته است. اما هفت سال زحمت کشیدن و تمرکز بر کار سبب شده که ما یک کتاب یکپارچه داشته باشیم. از لحاظ مستندات، تنوع بسیار زیاد است و مشخص است که پژوهش مفصلی انجام شده است. اطلاعات از یک جا نیست؛ شما خاطرات یک سفیر را می خوانید، نامه شاه را می خوانید، نامه امام را می خوانید و خاطرات یکی از شخصیت های فرعی را. از لحاظ گستردگی دامنه اطلاعاتی که ارائه می کند، این کتاب یک منبع بحساب می آید.
الهام بخش برای تولیدات رسانه ای و دستیابی به خودآگاهی تاریخی
این پژوهشگر ادبی تصریح کرد که «روح الله» به دو دلیل برای تولیدکنندگان محتوای رسانه ای الهام بخش و کارآمد است: اگر هدف از مطالعه این کتاب، نوشتن یک مقاله در رابطه با تاریخ ایران بر مبنای آن باشد، ممکن نیست، چون یک منبع دست دوم بحساب می آید.
وی افزود: اما اگر کسی بخواهد یک اثر رسانه ای خلق کند، این کتاب به دو علت به کارش می آید، اول این که اسناد در ارتباط با آن ماجرا را به خوبی جمع آوری کرده است. پس شما دیگر برای کار رسانه ای احتیاجی به پژوهش مفصل که سال ها طول می کشد ندارید، بلکه می توانید از محصول پژوهشی یک نفر استفاده کنید. مساله دوم اینست که کتاب به ما می گوید این اسناد یا این حقیقت هایی که به ما می دهند، به چه کار می آیند و چگونه معنا پیدا می کنند. بنابراین کار کسی که می خواهد یک کار رسانه ای بسازد را بسیار آسان می کند.
سمیعی اضافه کرد: این اثر می تواند ما را به یک خودآگاهی تاریخی برساند.
بزرگترین نقطه قوت: خلق فرم نوین و عرضه گزارش های روشنگرانه
سمیعی مهم ترین نقطه قوت کتاب را خلق فرم نوین تلفیق داستان و گزارش دانست و آنرا کاری تازه و بی سابقه خواند: نویسنده خودش یک فرمی ساخته است از داستان و گزارش که به نظرم کار نوینی است و من سابقه اش را ندیده ام.
او سپس به اهمیت «گزارش نویسی» در تفکر و قضاوت صحیح تاریخی اشاره نمود و از «روح الله» بعنوان اثری یاد کرد که می تواند در این حوزه الهام بخش باشد: یکی از دلایلی که ما متفکران خوبی نداریم یا متفکرانمان انگار قضاوت هایشان اشکالاتی دارد، شاید این باشد که ما گزارش نویس های خوبی نداریم. گزارش نویس، از بین بی شمار وقایع، آنها که اصلی و معنادارند را انتخاب می کند، کنار هم می گذارد و به ما نشان داده است که چگونه یک واقعه رخ داده است. اینجاست که یک متفکر و فیلسوف می تواند به خط سیر واقع نگاری یک گزارشگر نگاه کند و بگوید این اتفاقاتی که پشت سر هم افتاده اند چه معنایی برای یک فیلسوف دارند. بنابراین به او کمک می نماید.
وی همینطور ضمن اشاره به خلأ گزارشگری قوی بعد از جلال آل احمد، اظهار امیدواری کرد کارهایی مانند «روح الله» بتواند به پرورش گزارشگران برجسته در کشور کمک کند: من نمی خواهم ادعا کنم آقای حکیمیان جای جلال آل احمد را گرفته است، چون ما هنوز به او نیاز داریم و قدرت جلال آل احمد هنوز به ما بازنگشته است. اما چه بسا اگر ما بعد از جلال، فیلسوفانی مانند داریوش شایگان و دیگرانی که حرف های مهمی در رابطه با معنای رفتارهای ما زدند، داشتیم، به این خاطر بود که گزارشگران خوبی پشت سرشان داشتند. اگر امروز از سرگردانی نظری رنج می بریم، یکی از علل مهمش اینست که گزارشگرهای خوبی نداریم. من امیدوارم کاری که آقای حکیمیان کرده است هم الهام بخش باشد و هم ما گزارشگرهای خوبی داشته باشیم. گزارشگران وقایع مهم و معنادار، وقایع اصلی را که امکان دارد زیر خروارها خبر پنهان شوند و ما نشنویم، بالا بیاورند و با دادن گزارش به ما نشان دهند که آنها چقدر مهم و اساسی هستند. به این ترتیب، امید داریم که بتوانیم در مورد خودمان آگاهانه فکر نماییم و بعد از خواندن این گزارش ها به یک نوع خودآگاهی تاریخی برسیم.
بازنمایی شخصیت «امام»: هماهنگی میان رهبر و امت
سمیعی در جواب سوالی در رابطه با بازنمایی شخصیت امام خمینی (ره) در کتاب تصریح کرد: امام یک شخصیت استثنایی است. در این گفتگو فرصتی نیست که در رابطه با شخصیت امام حرف بزنیم. اما درنظر داشته باشید که شخصی مثل امام نمی توانست در کانادا» به دنیا بیاید. ایشان یک شخصیت استثنایی است، اما اگر مثلا در لهستان به دنیا می آمد، شاید تأثیری نداشت. مردمان خاصی در این جغرافیا بودند که امام می توانست با وجود آنها تاثیر گذار باشد. از سوی دیگر، ما ایرانی ها، خود به خود، بدون این که یک رهبری خوب در ما آغاز به درخشیدن بکند، به سادگی نمی توانستیم از یک مرحله تاریخی عبور کنیم؛ انگار یک نوع هماهنگی وجود دارد بین شخص امام خمینی (ره)، زندگی شخصی اش و شخصیت ملی مردم ما. این هماهنگی، این جست وجوگری امت با امام و از سوی دیگر هماهنگی امام با امت سبب شده که ما بتوانیم از یک مرحله تاریخی عبور نماییم. من فکر می کنم در شخصیت پردازی امام، این دقت را کرده اند که به ما نشان دهند هم شخصیت امام یک شخصیت خارق العاده، قدرتمند و مصمم و اثرگذار بوده است و هم نشان دهند که چه هماهنگی با مردم ما در آن دوره تاریخی داشته اند. مردم ما هم از بلوغی برخوردار بودند که می توانستند صدای امام را بشنوند، می توانستند دور امام جمع شوند و به ندای امام پاسخ دهند و قیام کنند. شما می دانید که داستان پردازان، نویسندگان و رمان نویسان یک هماهنگی ایجاد می کنند بین شخصیت پردازی و پیرنگ داستانی. اینجا یک جامعه دارید، یک بستر اجتماعی دارید که در آن امام می تواند قیام کند و یک امام هم دارید که می تواند در یک دفتر تاریخی کار خویش را پیش ببرد و قیام خویش را آغاز کند. بله، مهم می باشد که نویسنده توانسته است در هم تنیدگی شخصیت امام را با مردم بشکلی تاریخی توصیف کند.
منبع: javidani.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب